RAWITDAWIT

AMBUBULATO

Kaidto na an harigi mi
kawayan pa sana,
pigtatakutan an ambubulato
na garo mga ulaypan,
lalo na kun makalaog ini sa talinga
kakakanon daa kaini an alimantak
sagkod na an biktima matigbak.
Kaya bago magturog,
pigpapagpag muna
an mga tamong asin ulnan
tanganing matunlag
an mga haralabang insekto.

Minsan, nakakua kaming
sampulong ambubulato,
garo ini mga kutong
piggadan ni Nanay,
pigtipon niya an mga ini
asin sabay-sabay na pigrunot
kan saiyang bakya.
Asin duman,
nahiling kong naglaad sinda
kulay berde, maliwanagon!
Sa boot-boot ko,
nagigin palan aninipot
an mga ginagadan na ambubulato.
Abang gayon kan saindang
durungan na kagadanan!

CADLAN

Kinagat kan namok an bua
sa may harani sa saiyang talinga.
Dai na kaini namati an kulog
kan enot na tadok.

Basog-basog na an namok.
Nakakapananok gayod an dugo kan bua.

Kan nakakuang salming an bua,
nahiling niya si namok:
‘Gayon talaga kan sakuyang arong.’

Kan pigkapotan niya ini,
dai na nakalayog si namok.
Napusi ini tulos. Nagdugo.

Sabi kan bua,
‘Ay, punggod palan.’

Mabalos ki Ayvi Nicolas kan Philippine Star sa kua niyang ini sa museo kan seminaryo. May sinurat man siyang mapapadapit sa Naga na nagluwas kan Dominggo sa parehong dyaryo. Hilingon an summer section kan Philippine Star, March 18, 2007.

2la

ANIMA SOLA

Bumangga ang isang van
sa likuran ng sinusundang trak.

Basag ang salamin sa unahan.

Nagtipon-tipon ang tingin
ng mga pasahero sa front mirror:
nasugatan ang drayber.

Rumisponde kaagad ang mga miron
at nagkabuhol-buhol ang trapik.

May isang bus na walang laman
ang huminto ng saglit sa pinagyarihan ng aksidente,
naghihidaling sumakay ang mga pasahero.

Hindi na humingi ang kundoktor ng pamasahe.
Labis nila itong ikinatuwa.

Maaaring naawa sila sa atin.
Sabi ng isang manang na ipinagpatuloy
ang kanyang pagrorosaryo.

Makalampas ng isang bayan
pumara ang isang pasahero

subalit tila walang narinig ang drayber
na pinagpatuloy lamang ang kanyang pagsipol.

Nang dumating sila sa katapusan ng biyahe
parang isang punerarya ang terminal.


August 28, 2006



PINAPALIIT TAYO NG KAMATAYAN

Mind over machine—
'yan ang unang turo sa akin
nang mag-aral akong magmaneho
ng isang lumang pagong.

Kanina, gamit ang bagong sasakyan
nasagasaan ko ang isang aso
parehong mabilis ang aming takbo.

Hindi ako nakapreno
at baka sakaling ako pa ang maaksidente
para lang akong nakasagasa
ng isang malaki-laking bato sa kalsada.


MULI, SA SEMINARYO

Marahil dahil sa nagdaang bagyo
kung bakit parang nagliwanag ang seminaryo.

Baka sadyang marami lang talaga ang pinagbago
sa loob ng halos mag-aapat na taon.

Muli akong naupo sa harapan ng rebulto
sa may hardin, sunog ang mga dahon ng agoho.

Pakanluran na ang lipad ng mga pauwing ibon,
pasado ala-singko na ng hapon.

Huwag sana silang abutin ng dilim
sa mga sangang daan.

PINAGPALA

Dumapo ang isang ibon
sa ulo ng isang monghe.

Umipot.

Noon nagsimula na ituring
siyang isang santo.


PAGTAWID

Inisa-isa ng bata
ang dilaw na mga linya sa kalsada.
Dito dapat tumatawid ang tao.

Binibilang ng bata ang mga linya
dahil marunong na siyang bumilang.

Humaharurot ang takbo ng isang sasakyan.
Nasagi ang bata. Wasak ang ulo
at dumaloy ang itim-pulang dugo.

Mahigpit ang tiklop ng mga petalyo
ng mga putot na bulaklak ng hapong iyon.

MAG-INGAT SA MGA SANGGOL

Pinasok ng liwanag
ang mata ng sanggol:

Nandoon ang nanay.

MaaaaaaaMa
MaaaaaaaaaaaaaaaMa
Maaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaama

Nandoon ang tatay.

Paaaaaaaaapa
Paapa
Papa

Sa paningin ng sanggol
pagkain ang mga magulang
na nasa kanyang harapan.

-Ilang tula na kasama sa bago kong tinitipon na koleksyon.

MAE's in town

Mae, a good friend since high school is in town at the moment. We'll be seeing her around till April 13. Thanks to the Maxx.

PAGHALAT SA KAGADANAN

Sinabi ko na sa sadiri ko na dai matakot magadan.
Maabot an kagadanan kaibahan an buhay. Ini na itinalaan.
Kaya hahahalaton ko an kagadanan
ta nahiling ko na siyang kinakabit
an gurang na nagbabatluy sa tinampo.
Siya man si kainuman ni tiyo kasu huring semana
bago siya atakihon sa puso.
Dangan nahiling ko man siya sa lubong,
nakagubing itum asin nagpapasuso nin aki.

Kaining nakaaging mga aldaw
garo nagrarani na siya sako, nagtutuktok sa kwarto.
Itutuga kong natatakot pa man akong buksan
alagad, minabuhat ako hali sa higdaan
mantang kinakagaw ko an sakuyang payo
asin namamati ko an paglayog kan mga balakubak,
abang gian ninda, abang bini kaining mga magatol na ati.
Asin si namamatian na takot nagiging enot na nota
sa sarong kantang haloy ko nang gustong itag’oy.

PARABULA KAN GAMGAM

Nakakua an padi nin gamgam
na tataong magtaram.
Inuutro an ano man
na sabihon kan nguso.
Kan enot, si sa puro sanang tanog
an saiyang naarog.
Sagkod na an tataramon mabilog.
Nakakataram ‘Marhay na Aga.’
Dai man nali kun ano an mga usong muda.
Tinukdoan man ini kan pading mag-Ama Niamo
na garo baga may tipasing pigtitimo-timo.
Mantang nag-hahaloy nakukua na kaini
an ano man na madangog na tataramon.
Minsan na nagpamibi an padi
nakapikit si mga mata, toninong—
garo pighiling man siya kan gamgam
siring sa sarong dios na yaon sa kulungan
naghahalat na arog-arogon an kag-ataman.

Marso 15, 2007
Arzobispado, Naga

KULTO NI SANTIAGO

Maluwas sa Dapitan an saro ko pang osipon na sinurat ko pagkatapos tulos kan Palanca. http://drag-on-fly.blogspot.com/2007/02/dapitan-entrance.html. Inda ko lang, alagad sa panahon na garo mayo kang maisurat, nagluluwas man an mga nahimo mo nang obrang arog kaini. Binaretaan man ako ni John Iremil Teodoro na nagluwas na an SanAG, an literary journal kan University of San Agustin sa Iloilo asin yaon duman an sakuyang osipon na LANGAW na naggana sa Palanca. Sa pagsurat ko kaining blog entry na ini, nagtext si Fr. Wilmer na kun pwede daang i-serialize an mga osipon ko sa Vox Bikol. Paano ko ini masasayumahan kun sakali? Ano daw kun iistorya ko na simga pagdaklag sakuya nin lapis sa laog kan seminaryo? Si mga anito asin luto na naglalakaw. Abangan na sana ta mabibilog naman an panibagong koleksyon nin mga osipon.

MORE BULATE PICTURES

Bulate PowerS Reign...

BULATE

Nagpapagabi Lamang Ako
Albert Alejo, SJ

Nagpapagabi lamang ako
Sa sanga-sangang lansangan
Ng kusang pagpapaligaw,
Hindi naman talaga ako lumalayo.
Nagpupuyat lamang ako
Upang makipag-ulayaw
Sa ibang sariling di sanay sa araw,
Wala naman talaga akong itinatago.
Likas lang kasi akong layas
Palaging nasa bingit ng pintuan
Sasaglit sa loob, sisibat sa labas
Ngunit di naman talaga ako tumatakas,
Uuwi rin ako pagkat alam ko naman
Isa kang tahanang palaging bukas.

Kadaklan samuya baga nagpapabanggi sana man....nuarin daw kami mapuli?

2007 Melchor T. Villanueva Centennial Awards for Literature

Kan nakaaging Marso 2, saro ako sa pitong Bikolnon na tinawan kan Melchor T. Villanueva Centennial Awards na pinadrinohan kan Naga College Foundation na ngonyan nagseselebrar kan saindang ika saysentang taon nin pagkamukna. Giraray na minidbid an sakuyang ginigibong ekspwerso sa pagtulod kan literaturang Bikol. Magkapirang punto na gusto kong sabihon: enot, bako sana ako an maninigong tawan kan nasabing pagmidbid. Dakul naman na Bikolnon an nagsusurat asin nagmamakulog sa tataramon asin kultura. Panduwa, an nasabing pagmidbid nin sarong akademya arog kan NCF nagpapatunay na igwa pa kitang paglaom na an akademya sa Bikol, mahiro asin magibo man nin paagi tanganing matabangan an satuyang mga parasurat asin iskolar sa Bikol. Sinabi ko kan bangging idto na sakuyang odok sa boot na ihinihihiras an pagmidbid na ini sa mga tawong kaibahan ko asin nagsusurat man sa Bikol o minsan nagtutubod sa kakayahan kan satuyang tataramon. Siring sa sinabi ni Dr. Danilo Gerona, na saro man sa nag-ako kan nasabing pagmidbid, an onrang ini orog na nakakaagyat sa mga tinawan na sukolon an sadiring pagkabuhay asin paghiro sa kanya-kanyang lado sa paagi kan dedikasyon man ni Dr. Melchor T. Villanueva.

Sa librong sinurat ni Dr. William Espejo (Paglalakbay: Ang Kasaysayan ng Buhay ni Dr. Melchor T. Villanueva, 2007) ipinapahiling an pagkabuhay kan nasabing tawo na iyo an simbolo kan pamilya Villanueva. Sarong dakulang tawo si Melchor Villanueva, sarong matanos na tawo na naghingowa sa saiyang panahon na darahon an liwanag sa banwaan sa paagi nin marahay na edukasyon. Marahay na ginibo an libro sa ikasanggatos na taon kan kamundagan ni Dr. Villanueva tanganing padagos na magiromdoman niyato an saiyang mga naginibo na padagos man na pigtutulod kan saiyang mga aki na iyo na an nagpapadalagan kan nasabing eskwelahan katuwang an saindang mga empleyado na tinawan nin pagmidbid kan bangging idto. Kun hihilingon an buhay ni MTV, mahihiling na saro siyang ‘baguntao’, pano nin buhay asin ini mahihiling sa saiyang pangiturogan na magkaigwa nin institusyon na itutulod an edukasyon, an arte, an musika, an salud sa paagi kan isports asin iba pang disiplina na sa ngonyan mahihiling niyato sa Naga College Foundation.

Apwera sa literatura minidbid man an lado kan edukasyon, engineering, criminology, civic development asin performing arts. An mga kaibahan ko iyo sinda Dr. Lita Mijares , Engr. Elmer Francico, Police Superintendent Jose Pante, Dr. Esther Vedana, Dr. Juan Aldecoa asin si Dr. Danny Gerona. Kun hihilingon sadit pa an mga kategoryang ini alagad marahay na ini pinunan na kan sarong institusyon sa satuyang banwaan. An mga pagmidbid na ini lugod bako an enot kundi kapinonan pa sana kan padagos na paghigos asin paglapigot kan lambang saro sa satuya na maghingowang pakarhayon an kanya-kanyang propesyon, magbukas nin mga proyektong pagtatarabangan kan gabos, asin bakong pag-iiwalan lalo na kun imbwelto an kwarta, asin mga paglapigot na orog na ikakarahay kan satuyang banwaan. An mga award giving body sarong istruktura na nagtatao nin insentibo, minsan pwedeng punan nin kontrobersya o mga huring-huding alagad an mahalaga digdi iyo na maitao an maninigong pagbisto sa tawo. Dai ko sinasadiri an onrang ini nin huli ta igwa akong balakid na boot sa mga tawong nagtatabang man sa sakuya. Dakul sinda asin dakulang bendisyon para sa sakuya. Sa ngonyan, nauuso an pagmidbid sa mga Bikolnon. Dai lugod ini magin katapusan o makapaontok na kan satuyang paghiro. Halion ta na an konsepto na an mga onra para na sa mga madaling magadan. Bako ining konswelo de patatas kundi ini tanganing mag-taong pasabong na mas pauswagon, mas pakarhayon, mas magmahigot asin sa sakuya mas orog na bayubuaan an mahiwas na daga kan satuyang literatura.

May mga lugar na pirang beses mo nang dinumanan dangan dudumanan giraray asin mangalas ka kun tano ta garo biglang naging harayoon an lugar. Ano man daw 'yan? Dangan mahihiling mo an sadiri mo giraray sa sarong eksenang itinuga mo na dai na giraray mangyayari, alagad yaon siya, yaon ka, pig-oolayan giraray si mga dating pig-olayan naman. mahapot ka, masimbag siya. mataram siya, madangog ka. hihilingon mo an mata niya asin mahihiling mo si mga pangiturogan mo, mga kinakatakotan mo. mangirit ka sa mga pigsasabi niya. aram mong haloy ka nang dai nagngingirit na arog kaiyan ta siya sana an nakakapangirit saimo na arog kaan, nginingiritan nindo an kagadanan, an pagpamibi, an mga banal, an mga kamidbid, an dios. Dai nindo pig-oolayan an nakaagi, padagos mong pigpapadalagan an awto, siya nakasakay saimo, inaatubang an mabotohon na relasyon. Pagsuhayan nindo, ogma ka, pagmati mo dawa solo kang mapuli, hinahatod ka niya man kan saiyang mga hiling.

OBRAS

ANNO DOMINO

Naghakay an Dios
nin pakadakula
asin nananggilid an luha.

Asin an gabos napatos
kan diklom.


PAGBALYO SA EDSA

An mga gamgam na simbolo
nin katoninongan nakatugron
sa abaga kan Birhen—
dai sinda makalayog
ta batbat an pakpak.

MINUTOS

MINUTOS

‘Nagagadan an saldang.’ Ini an tukdo samuya.
Nagbabawas an liwanag kaini siring sa milyon na bitoon.
Bago ini magadan, magkakaigwa kan pig-aapod na super nova.
Ini an garo huri niya man na pasali. Huring liwanag bago magadan.
Igwa sanang otso minutos bago mamatian kan kinaban
na gadan na an saldang. Kun mangyari na ini,
an mga planeta mabaranggaan na garo mga awtong nawaran preno.

‘Gadan naman kita gabos kaan.’
Alagad igwa nang signos na madali nang magadan an saldang:
An mga bukid na niyebe natutunaw
asin an pirang isla minalubog na sa dagat.
An mga disyerto nagigin dagat giraray
asin an mga tulang kan suanoy na hayop
saro-sarong manunumpungan sa mga syudad nin tawo.

‘Madali nang matapos an kinaban!’
Ini man an sabi kan Amerikanong misyonerong
nana’o nin libreng Bibliya sa eskwelahan.
Naglitanya man siya nin mga patanid:
Magiyera an mga nasyon bago magdatong an Kristo.
Malinog nin makusog. Mabirik an panahon:
Mabagyo minsan tig-init. Mauran nin asido.
Dakul pang helang an maabot asin makakatukaw
na sa puwesto an Black Pope kan mga Katoliko.
Madakul an relihiyon. Bibitayon an mga diktador.
Madidiskubre an mga di-kalibreng
armas na sa hiling sana kan mata pwedeng gamiton
an badil asin pasabugon an sarong nasyon.

Pagluwas sa klase, sibot kaming nagruluwas
igwa sana kaming kinsi minutos na recess
kaya napili tulos nin taya ta makawat nin tagu-taguan,
maharanapan sa mga pamilyar ng lugar:
‘Pagbilang kun sampulo, nakatago na kamo,
saro, duwa, tulo, apat…lima…anom….pito
walo…siyam…sampulo!.’

THE VIRGIN VOLCANO

Namomoot ako. Asin an pagkamoot kong ini sarong relihiyon. Aram ko man na bakong perpekto an sakuyang dios.

ISTIGMATA SA DILA

Ikinulong ang makata sa kuta ng mga santa.
at doon tinuruan siya ng mga dasal-tula.

Mabaho ang lumalabas sa unang mga bigkas
ng mga salita na parang istigmata sa dila.

Hanggang sa pinakain siya ng katawan ng Salita.
Umabot lamang ang lasa nito sa dulo ng kanyang dila.

Mula noon natuklasan niya ang ibang salita:
Una, walang kahulugan ang panata,

dumudugo ang salitang tapang habang nabubulok
ang bawat titik ng prinsipyo, katotohanan at buhay.

Nagliliyab naman ang sidhi na parang may bolang apoy
na gumuguhit sa kanyang lalamunan.

At ang hindi niya maisatitik—ang pag-ibig,
sadya itong malamig na parang bangkay na tinapay.

POST SCRIPTUM

Magtatangka silang isulat
ang lahat ng mga pangyayari—
Silang mga anak ng makata.
Silang mga ipinaglihi sa tinta.

Gagawa sila ng mga bagong panitik
tungkol sa digmaan, sa sakit
na tumutunaw ng kanilang bungo,
sa gutom na tanging puso lamang nila
ang papawi at makakaunawa.

Nang binulag sila ng mga kalaban
noon nagsimulang makakita ang kanilang tenga.
Nang pinutol ang kanilang mga kamay
tumubo ang mga daliri sa dila.

Pinugotan sila ng ulo kamakalawa
At walang nangyari, wala.