PREMIO TOMAS AREJOLA 2007

TA NAGTATALUBO ASIN YAON AN LITERATURANG BIKOL
2007 Premio Tomas Arejola Para Sa Literaturang Bikolnon

Sinasabat nin dakul na kahapotan asin mga pagduwa-duwa asin makuring paglibak sa mga nagtutubod na para-ataman daa kan kulturang Bikol, an pang-apat na Premio Tomas Arejola Para sa Literaturang Bikol nakapahayag giraray na anuman na pinunan kun marahay an bisyon, minapadagos asin minatambo asin ini orog na nagpapatunay na an literaturang Bikol yaon asin naghihiro. Sa ikaapat na taon nin pagrokyaw sa pagpili nin nagungurog na obra sa Bikol, magkapirang paghorop-horop an orog na naglataw tanganing an ginigibong ini sa Bikol bako sanang dahilan nin pagkanali o marahay-sana-sa-puon na sintomas kan pagmating madali kitang panluyahan nin buot asin madara sa kun ano an sinasabi kan iba na dai man nganing konkretong nahahaman para sa satuyang literatura. An Premio Tomas Arejola nakagipaw na gayo sa mga ulang na ini, sa mga a’ngat na ini asin orog pa ining nagpupusog sa pagtao nin pag-omaw sa mga maninigong sinusurat asin susuraton sa mga tataramon kan Bikol.

Ginibo sa Saint Vincent de Paul Auditorium sa Holy Rosary Minor Seminary kan Setyembre 19, 2007, an nasabing okasyon pinadrinohan kan Arejola Foundation for Social Responsibility na pinamamayohan ni Hon. Ramon Arejola, sarong huwis asin kan saiyang mga kapamilya na kompwesto nin mga doktor, cultural worker, paratukdo, abogado asin padi. Sa pang-apat na taon, an nasabing grupo padagos na nagtutulod kan mga bagay na odok na nakakatabang asin nakakapararom kan paghiling kan tawo sa saiyang banwaan asin sigun ngani sa huwis, ‘An literatura an saro sa mga bagay na pwedeng gibohon na panalmingan kan sarong banwaan na nagmamawot na itugdok an pagkasararo na iyo an mabugkos kun pa’no kita nangingiturogan para sa banwaan.’

Sa okasyon na ini man kan pagrokyaw, nagin mayor na tagapagtaram an alkalde kan Naga, si Hon. Jesse Robredo na mapakumbabang inako an pirang eksperinsya kan personal na kasakitan sa tataramon na Bikol. Alagad sa bagong direksyon kan saiyang administrasyon minaluwas na yaon na an panahon tanganing an mga bagay mapapadapit sa tataramon na Bikol paorogon, suportahan asin papagdanayon tanganing makahimo nin sarong tataramon na mabukas nin mga bagong panan’awan. Inagyat niya na sa limitasyon kan satuyang kamugtakan, dai ini nangangahulugan nin katikapoan nin kusog kundi kuanon an pagkakataon na mapahiwas an pagsabot sa paagi nin paggamot sa sadiring tataramon. Inako an pag-abot kan alkade sa nasabing okasyon bilang marahay na sinyal na sigun ngani ki Fabiana Arejola, an ikaduwang pamayo kan Premio, ‘…marahay na iniandam (mo) an syudad sa paaging dai ta man dapat kaipuhan nanggad na lingawan an arte, an kultura. Ta an pagtalikod sa bagay na ini, pagtalikod man sa buhay, sa kagayonan, sa katotoohan na kaipuhan niyato gabos bilang mga tawo, bilang namamanwaan sa maogmang lugar nin Naga.’


Lain sa pagtaong onra kan mga pinakamarahay na obra sa rawitdawit, sanaysay asin osipon, nagtatao man an Premio Tomas Arejola nin lifetime achievement awards sa mga Bikolnon na parasurat, si buhay sagkod minsan si mga gadan na. Sa ikaapat na taon minidbid an kontribusyon kan cultural worker asin parasurat na Lydia Dy-Liacco kan syudad nin Naga asin an inhinyerong parasurat na si Abdon M. Balde kan banwaan nin Oas, Albay. Sa saiyang mensahe, ibiniklad ni Balde an pangangaipuhan kan banwaan nin mga parasurat orog na idtong sa osipon na iyo an nagtatao nin mga detalye asin naratibo na minahipno sa mga bakanteng parte kan satuyang istorya. Sinabi niya na minsan an parasurat naggagamit o nagsusubli na nin ibang tataramon, minabalik pa man giraray ini sa tataramon kan lugar kun sain ‘itinalbong an saiyang inulnan.’ Makangising tinapos ni Balde an saiyang halipot na diskurso sa paagi kan sarong rawitdawit sa arog niyang
‘nagugurang na’ asin tinawan na ngani ki siring an award. Magigiromdoman na an mga tinawan na kan nasabing lifetime achievement awards iyo sinda Maria Lilia Realubit, professor Emeritus kan Unibersidad nin Pilipinas, mga parasurat na si Gode Calleja asin Luis Cabalquinto, an kolumnistang si Levi Aureus asin si Luis Dato kan banwaan nin Baao.

Sa taon man na ini igwang katorseng nagdayon para sa tolong kategorya na hali sa probinsya nin Albay asin Camarines Sur. Magayon na igwa nang nagdayon hali sa banwaan kan Buhi na may halawig na pagkakalain sa ortograpiya asin sa pagtaram. Nangangahulugan ini kan makusog na buot na yaon na sa mga parasurat tanganing tawan nin pagpapadagos asin rarom an sadiring tataramon. Sa mga nagdayon, tolo an tinawan kan mayor na premyo asin sarong honorable mention. Daing gana para sa osipon. Si Victor Denis Nierva kan banwaan nin San Fernando, Camarines Sur para sa saiyang koleksyon na “Antisipasyon asin iba pang rawitdawit’ asin si Jaime Jesus Borlagdan kan syudad nin Tabaco sa Albay para sa saiyang koleksyon ‘ Ini an mga buhay ta’ an nakakua nin bulawan na medalya para sa kategorya kan rawitdawit. Mantang tinawan nin honorable mention sa parehong kategorya si Marissa Casillan para sa saiyang koleksyon ‘Paradakop nin Pangiturogan’ mantang si Judith Balares-Salamat kan banwaan nin Pili, an nakaguno kan mayor na premyo sa sanaysay asin iyong idineklarang Parasurat kan Taon para sa saiyang obrang ‘Ringgaw nin Imahinasyon, Kawat sa Pagtukdo’.

An mga nasabing obra mahihilingan nin orag asin gayon na nagtataong direksyon asin bagong pagpulso sa nangyayaring paghiro sa satuyang literatura. An mga rawitdawit ninda Borlagdan asin Nierva na parehong disipulos kan Aleman na parasurat ni Rainer Maria Rilke (sigun sa saindang sinabi), mahihilingan nin toninong asin hararom na direksyon, bagay na minarayo sa maribok asin pakurahaw na mga berso na kabaing kan satuyang Traslacion. Pilosopikal asin may pagkagamot sa reyalidad sosyal ini an dakulang kusog sa mga obra kan duwang hagbayon na parasurat. Igwa man sindang tibay nin pagpili nin tataramon asin kun paano ini gagamiton sa pinakahalangkaw na paagi, igwang sarong bisyon, siring sa kurtina na inapihap kan duros o mga bayong (gamgam) na abang gigian alagad nailaog sa kulungan. Sa sanaysay man ni Salamat, yaon an sarong eksperinsya nin pagtukdo nin literature, sarong giya ini na pwedeng gamiton tanganing orog na makalaog sa sistema kan akademya sa Bikol na pinepeste pa man giraray nin mga kaisipan na dai pwedeng itukdo an literaturang Bikol ta mayo man ini o kun igwa man, gabos sana man kauslaan, kun kaya mas pinapapaorog pa man giraray an ibang tataramon arog kan Inggles o Tagalog na Filipino daa.

Sa kabilugan, an Premio Tomas Arejola dakulang lakdang na na nagibuhan minsan kaipuhan pa kaining pahiwason an sakop, maglaog sa publikasyon tanganing mapahiwas an komunidad nin parabasa kan mga obra. Alagad, magkakanigong tawan mismo nin pagrokyaw an premyo sa pagkapital kaini an kusog-buot asin an pagtubod na mamomoton pa man giraray an mga Bikolnon sa saindang sadiring tataramon. Ipinapahiling kaini na igwang nagtatambong akdang Bikol na sa ngapit na panahon orog lugod na mamidbidan. Sa pagtiripon kan hapon na idto ipinahayag na kaipuhan an pagkaboronyog, kan lokal na gobyerno na ipinahiling kan alkalde asin kan saiyang duwang konsehal sinda Roco asin Sergio patin an mga miyembro kan akademya arog kan Ateneo de Naga, University of Nueva Caceres, St. Louis de Marillac School, Camarines Sur State Agricultural College asin kan seminaryo tanganing orog na mapauswag an nangyayaring paghirong ini sa Bikol. Yaon man an mga pribadong indibidwal na nagtutubod sa siring na paghiro, mga parasurat asin iba pang mamomoton sa literaturang Bikol na ngonyan minarokyaw kan bagong pagsirang sa panahon na pighahalat ta an darakulang malls asin mga call centers.