OFW ASIN LITERATURA

BAGONG EPIKO

Sa huring sinurat ko, sinabi ko an dakulang pangangaipuhan na magkaigwa kita nin mga obra na nagsasaysay kan eksperinsya kan satuyang mga OFW asin mas orog ining marahay kun sa kanya-kanya tataramon ta ini isusurat. Igwang dakulang elemento an paghali sa sadiring banwa na pwedeng magtao nin panibagong paghiling sa mga magkapirang bagay na satuyang pigpipinsar mapapadapit sa satuyang sadiri, sa banwaan asin sa kinaban mismo. Sa hiling ko, an mga OFW mismo niyato kaipuhan na matawan nin suporta para sa pagsaysay kan saindang mga istorya. Ining diasporang ini, an saro sa pinakaharom na bubon na pwede niyatong makuahan nin maisusurat, o iba pang porma nin sining. Nagiromdoman ko an sarong Hudyo na nagtao nin abiso sa saiyang mga kapwa Hudyo kan panahon kan giyera, na suraton gabos, suraton gabos tanganing padagos na maromdoman. Ini man sa hiling ko an kaipuhan niyato ngonyan tanganing matawan kita nin tunay na lawog kan eksperinsya kan satuyang mga OFW orog na baga idtong mga nagbibiyahe sa dagat, an satuyang mga seaman, an satuyang mga domestic helpers, asin kadakul pang mag Filipino na ngonyan iyo an nagigibo kan bagong epikong Filipino. Dai man sinda gabos matatawan nin pagkakataon na magsurat, alagad sa hiling ko, ini an pwedeng gibohon kan mga parasurat niyato ngonyan o kan mga tawong nagmamawot na magsurat.

An taga-Camaligan na si Estelito Jacob, igwang mag rawitdawit mapapadapit sa sarong Japayuki. Asin minsan an iba pang parasurat arog ni Ruth Mabanglo asin ngonyan si Ariel Agcaoili na nagtutulod sa orog na pagpapararom kan pagsabot kan kulturang Amianan. Asin sa hiling ko, nagbabago naman an eksperinsya kan satuyang mga OFW kisa sa eksperinsya ninda kaidto. Aram ta na mas dakul pa man giraray na makumundong istorya, alagad igwang mga istorya man nin OFW na mapatubod satuya kan taal na boot kan tawo, kan paglaom. Bako saro sanang pandok nin trahedya an naratibo kan mga OFW. Pugaon an materyal tanganing sa katapusan matawan kita kaini nin bisyon asin adal na man sa kun paano ta ilulugar an satuyang sadir asin banwaan sa kinaban na ini.

Sa sakuya, muhon man an mga sinurat na tungkol sa mga OFW nin huli ta yaon digdi mahihiling ta an naratibo kan saindang agi-agi. Dai ta ini kaipuhang lingawan alagad igwa pang ibang pandok an istorya. An Ani, an literary journal kan Cultural Center of the Philippines, nagpaluwas naman nin magkapirang isyu na igwa kan tema kan Diaspora asin kan mga agi-agi kan satuyang mga OFW na dai ta naman ngani mahahali an pirang imahe nin dahas na saindang sinasapo na sa paglihis kan panahon, ‘baad nakahimo na kita nin immune system para sa siring na eksperinsya. Classic na an imahe kan pang-aabuso, kan mga trahedya sa pamilya arog baga kan istorya ni Flor Contemplacion o an nagsurat ki Kuya Eddie sa kantang ‘Napakasakit, Kuya Eddie’. Alagad, sa proseso kan globalisasyon, an pandok kan OFW asin kan mga pamilya kan OFW nagbabago naman siring na nagbabago naman an moda nin telekomunikasyon asin minsan mismo an internal na sitwasyon kan mga nasyon na dinudumanan kan satuyang mga OFW.

An siring na paagi nin pagsurat mapapadapit sa eksperinsya sa luwas kan sadiring banwa, igwa na nin halabaon na tradisyon arog baga an jazz music asin poetry sa Amerika na nagpuon sa mga oripon na hali sa Aprika. Kun sain mahihiling, mamati, madadangog ta an pag-agaha, an ludok kan saindang mga pamibi, kan tataramon, sagkod na an mga itum magkigwa na nin pusog na paghiling sa sadiri bilang sarong komunidad nin tawo asin mahihiling na dakula an tabang kan sining sa pagbilog kaini. Ini man gayod an namamatian kan mga expatriates asin iba pang kahimanwa tan a yaon s aluwas, an elemento kan pung’aw an nagtutulod sainda tanganing darahon an satuyang tradisyon duman arog kan Penafrancia.

Sa ngonyan, dakulaon an nangyayari pagtalubo sa literatura sa Filipinas asin nahihiling ko ini. May mga paghadit, may mga dominanteng pwersa pa man giraray na nagtutulod nin pagbilog o pag-canonize kan literatura na nakabase sana sa Manila, alagad makusog an pagtuulod, an pwersa na nagtutulod sa kanya-kanyang parasurat na magbalik sa saindang sadiring tataramon, siring na arog kaiyan an nangyayari sa satuya digdi sa Bikol, na aram kong haloy naman nangyayari, alagad ngonyan sana naghimo nin makusog na pagpabisto, pagrokyaw kan pagkayaon. Asin nahihiling ko na dakula an katungdan asin maitatabang mismo kan mga kahimanwa tang yaon sa ibang nasyon. Sa ngonyan igwang mga Bikol Associations sa manlain-lain na parte kan kinaban, kun ini an satuyang maagyat na suportahan an nangyayaring pagtalubo, pagdakula asin an panibagong interes na nangyayari sa Bikol, dakulang tabang an maitatao ninda asin sa hiling ko ini man an muya nindang ihiras sa saindang mga aki, sa sunod na henerasyon na minsan sa marikas na dalagan kan buhay, muya pa man giraray na magpuli asin magsabot kan pinaghalian kan saindang mga apoon asin magurang. Dai ko pigmiminos an tabang kan mga yaon digdi, an suporta kan satuyang mga parabasa asin mga paratulod, alagad, sa hiling ko, dakula an maitatabang kan mga tawong nasa luwas kan Filipinas, sinda na nagtratarabaho na duman, an saro sa pwedeng magtabang satuya, ta an saindang kapung’awan, an saindang mga kamawotan, an saindang agi-agi, padagos na mabalik sa tataramon, sa kulturang Bikolnon kun sain sinda naghali. Pwedeng sinda mismo an saro sa mga tawo mapabisto kan mga obrang Bikol sa iba pang tawo sa kinaban. Totoo, an parasurat asin an mga OFW, asin an ibang kahimanwa niyato na duman piniling mag-erok, pwedeng magtinarabangan sa kadakul na paagi, sa pagsurat asin pagbalangibog kan bagong epiko.