hurop-hurop

PAGPASALI KAN PAGSAKIT
Kristian Sendon Cordero


Kun hihilingon an Pasko sa kadaklan sa satuya, Pasko sana kan Pagkamundag. Dai man kitang gayo nang naghihiling o nagririparo minsan sarado Katoliko, na igwa pang sarong Pasko asin ini an Pasko nin Pagkabuhay—an katapusan kan garo mala-komikong pangyayari kan buhay ni Jesus, an kapangganahan laban sa gabos na kaiwal, karatan, kagadanan, negatibo, diklom, asin anu pang balyong pandok kan sensilyo. Kun tawo an Diyos, di ‘garo baga ‘gila (agila) o damulag an saluyong pandok kan sensilyo an demonyo. An elemento nin ralaban asin an kapangganahan kan Diyos, an nagngungurog man na tema kan panahon na ini nin Kwaresma asin Semana Santa na sa Kristiyanong Filipinas orog man kakolor kan Pasko o Navidad. Mas dakul an nag-aabang kan pag-abot kan alas dose kan Krismas asin puon kan taon, kisa sa Pasko nin Pagkabuhay na nakabasi sa pagbilog kan bulan mantang an enot na okasyon permanenteng minaabot sa petsa 25 kan Disyembre. Alagad, sa hiling ko, mantang an Navidad nasa panahon kan tig-lipot (minsan nagbabago naman an panahon), an tig-init man an a’ngay na minapadakula, minapararom kan elementong kaipuhan sa panahon na ginigiromdom an pasyon ni Jesus na babanlawan kan desisyon na magkarigos pag-abot kan Domingo kan pagkabuhay. Orog man na nakakatabang an elemento kan mainit na panahon sa disposisyon kan paratubod na maglaog sa paghurop-hurop o kaya an pagpasali kan pagsakit na dai man maiibitaran sa buhay kan tawo. Asin bilang nagtutubod, ini minakua nin imahe sa diyos na nagsasakit na iyo man an aladawan kan tawong nagmamawot na tubuson, nagmamawot na igwang makapotan sa tahaw asin puro kan gabos na pangyayari sa kinaban, an sadit-sadit niyatong istaran sa nagdadakulang kadikloman—an uniberso. Dai man kita magin siyerto sa kamugtakan o arog baga kun ano an nagyayari sa tawo pagkatapos na ini mautsan, yaon man an institusyon kan relihiyon tanganing tabangan, piriton asin tawan kita nin paghiling sa buhay asin sa iba pang buhay sa satuyang palibot.

Lain pa kaini, kun an Navidad o Krismas mas nakasentro sa pamilya o sa sa mas sadit na komunidad, an panahon nin Kwaresma asin Semana Santa, nangangapodan sa bilog na banwaan. Mas dakul na tawo an kaipuhan sa pasali o palabas kan huring aldaw ni Jesus, kumpara sa limitadong imahe ni Jose, Maria, Jose asin magkapirang tauhan arog kan tulong mago asin pastor dangan mga hayop na. Nin huli kaini, mas nagngaipuhan nin kadakul na kaayon sa pagpasali kan sarong eksena kun sain apwera sa grasya asin indulhensya nakatagama, sa isnakan na itatao kan meyor o kaya kan kura, yaon man an elemento kan pagpenitensya na naghahagad nin balos arog kan pagpatawad, o iba pang kahagadan. Sa okasyon man na ini, mas orog na nagigin malinaw an imahe kan banwaan bilang nagsasakit o kaya bilang dahilan kan pagsakit nin sarong tawo-Diyos kun kaya nangangaipuhan nin pagsulsol asin siyempre, bilang pamibi naman mismo kan indbidwal na deboto. An panahon na ini, iyo man an pagpahiling kan elemento kan pagsakit na pwedeng maikulong sana sa pisikal na aspekto na nagsasadol na an hawak an dahilan kan pagkakasala kun kaya kaipuhan ining padusahan, kaipuhan ining mag-ayuno, kaipuhan ining magtoninong, na iyo man an istratehiya kan relihiyon na ladawan nganin nin pagsasabuhay. Kun an panahon na ini, mas panahon tanganing tawan an kundisyon kan banwaan, pa’no niyato nahihiling an buhay-kamugtakan niyato ngonyan? Sa sarong mayor na pag-adal ni Reynaldo Ileto, binanggit niya na an enot na mge rebolusyunaryo, nagkua nin dakulang inspirasyon sa pasyon, sa tula nin pagsakit asin ini man an nagin paagi tanganing an pagsakit mag-hanap nin katapusan asin kuguson an katalingkasan na orog na pinapakusog kan imahe kan nabuhay na Kristo. Alagad sa satuya, nahilingan ko na mas dakula, mas ingrande an dekorasyon kan imahe kan Nazareno (an may pas’an ni krus) mantang sadit-sadit, asin nakatapis sana an imahe kan Resurekyon. Mantang an Nazareno an an Santo Entierro yaon sa may gilid kan simbahan, an Resureksyon, saro sanang pangyayari sa sarong taon kun magpahiling. Mahiwas an kwarto tanganing ini pag-adalan pang gayo kan satuyang mga iskolar asin orog na mapaghurop-huropan asin mapag-olayan, lain kan mala-Sisyphus na pagpahiling kan huring aldaw ni Jesus—magagadan-mabubuhay- magagadan.

Mantang an gabos na ini nangyayari sa semanang ini, mapapano kita nin mga simbolismo nin pasyon, nin mga pagsakit na apwera sa pagpasali, anu pa an kayang itao kan mga simbolong ini tanganing mahiling niyato an buhay? Yaon an relihiyon sa satuyang palibot asin kita mamansay naman nin mga parada nin mga santa asin santo, okasyon ini tanganing magsiribot an pirang pamilya tanganing gubingan an saindang mga garo kandidatang santa. Debosyon asin kultura ini. Mahihiling ta naman giraray si mga mayaman asin daing sukat, an mga kandila, palmeras, krus, asin an mga makokolor na gubing kan mga mauru-Hudiyo asin Romano, an mga nagsusulsol asin an mga nagkakasala, na garo baga an panahon na ini sarong paglaog sa karnibal, sarong piyesta, sarong pagbali sa prusisyon nin dai mailubong-lubong na bangkay.

Alagad sa odok na paghiling, anu man an kaya pang gibohon kan prusisyon na arog kaini apwera sa kadaklan sa satuyang nagigin miron na sana man? Anong pasyon kan satuyang buhay asin kan banwaan an orog na kaipuhan niyatong hanapan nin resureksyon?