Tuesday, October 13, 2009

DAMN THE DAM

Nakasurat an mga pangaran kan mga pulitiko sa lambang kanto. Nakasurat ini sa lanob man o sa atop, sa basurahan man o sa itinaong inodoro pati sa kabaong na dinonar kan pulitiko. Nakasurat sa relief na pansit, sa mga kalye asin iba pang paagi nin pagdiskarte ninda sa satuyang boto. An mga pandok ninda iyo an mahihiling sa laog asin luwas kan satuyang buhay na abaang malinaw siring sa makagadon na pangum-om. Sa ngonyan, kaibahan an katuod na si Vic Nierva, idinudugang ko an tingog sa pagtuyaw asin pagsagang kan pagtugdok kan bagong susuratan nin pangaran kan mga pulitikong ini an planong pagpatugdok nin dam sa enot na distrito kan probinsyang ini.

Bako ini an enot na dam sa satuyang rona, sa ngonyan ngani an mga dam sa Norte kan Luzon, an pinaka-isyu sa paglangkaw kan baha. Kaya nahiling ta kun pano an mga nitso binuksan asin nagrulutang-lutang an gadan, nalutot an mga tinanom, nagkaburutod an mga pangiturogan nin pag-asenso. Signos ini kan raot na kapalibutan na kawsa kan satuyang pagratak. Sa mga pagratak na ini, numero uno pa man giraray an satuyang mga pulitiko asin an saindang mga kakuntsabang nagpapadalagan kan mga negosyong ini na garapatang minakuut sa yaman kan satuyang banwa.

Andam na pagpatugdok kan dam na ini, na magastos nin bilyon sa ngaran kan progreso asin pagbabago, sa ngaran kan pag-ako ta ki Dato. Para sain an dam na ini, na regalo ni Madam? Regalo sa pag-ampon niyato sa aking niya si Dato?

Sa pagpapatugdok kan dam na ini, niriribaraw niyato an satuyang mga sadiri, pinupurisaw sa tibaad na mangyari na pwede man nanggad na mangyaring malantupan an kinaban, mangyari an delubyo sa enot na distrito. Naggigibo kita nin mga monumento nin kagadanan sa satuyang palibot asin an signos kaini an mga pandok kan pulitiko. Magmaan ta ini man an pigtakotan kaidto kan madali nang mabusbos an dam sa Rinconada, na siring sa kadaklan na proyekto, sarong puting elepante, sa ngonyan tambakan na ini nin basura, mga lapang sugo asin kun anu-anopang ati kan tawo. Kun makakalaog ka sa impyerno ni Dante, may mga pulitiko duman, o dakul na pulitiko duman an nahihigdaan kan mga bakulaw na ining winalat ninda sa daga. Sa pagpatugdok kan mga edipisyong ini na minaagi sa kamot kan mga pulitiko niyato, siyertong igwa na ining delhinsya sa pagkua pa sana kan mga contractors, asin siring sa kadena o sa dominong pinatindog dangan pinatumba, surunudan an korapsyon na mangyayari. Titipidon an mga materyales, susuhulan an mga kapitan asin kura asin papatindogon an edispisyong matao daa nin bagong buhay sa banwaan.
Ano ta kaipuhan man nanggad an dam, na minaulang sa sulog mismo kan satuyang mga salog? Kaipuhan ta nin enerhiya na matao satuyang kuryente? Siisay an mapadalagan kan korporasyon o kooperatiba kan kuryente? Sain mabayad an mga sinasabing paraomang matatabangan kan dam na ini? Bakong an mga pulitiko mismo o an saindang mga angkan an mapadalagan kan dam na ini? Nuarin kita makakanuod sa sistemang ini na mantang tinatawan kita nin panhapin sa tulak sa sarong aldaw, ginugulgol man an satuyang mga liog kan saindang mga tataramon nin panuga.

Sistema an korapsyon sa dam na ini. Makangirhat an ginigibo kan tawo na ulangon an bulos, an sulog kan salog, tanganing an ganasya magtubo asin maglangkaw, ganasyang sa puon pa sana an kapital naghali na sa buwis kan tawo. Ano ta dai ta hagadon an marahay na gripo kun sain maluwas an malinig na tubig na satuyang inumon? Ano ta dai ta hagadon na magkaigwa nin malinig na kasilyasan an mga eskwelahan asin bako sana an opisina kan prinicipal o supervisor? Pigpupurog an satuyang pag-isip, daing pundo sa edukasyon, ta an edukasyon an mabangraw sa saindang mga pagringgaw sa banwaan. Hilnga an mga eskwelahan niyato, may mga pangaran sa atop, nakapangaran sa mayaman na nagdonar kan lote na lolohon kan mga pulitikong ini.

An mga pulitiko ta baya, pag matatapos na an torno, sakatahawan kan gabos, saka naman mapatindog kaining mga edipisyong ini, tangani sanang mapatubod kita na kaipuhan nindang tapuson an mga proyektong ini kaya kaipuhan na iboto giraray sinda. Arog kaini sa nadangog kong istilo minsan kan mga padi tanganing dai mailipat sa ibang parokya. Tama an sabi kan sarong gurang sa plasa, “An poder kun kinuputan na nin tawo, napuon na an daing sagkod na rimalaso.”

Siring sa dam na ini, tinatawan kita nin suhestiyon na ipadagos niyato an pagsuporta kan aki ni Madam sa saiyang pwesto sa kongreso. Matubod pa daw kita? O dai na sana kita mataram, ta gusto taman nin damonyong dam na ini, saka na sana kita mahiro kun nabubusbos na an tulak kan elepanteng ini? Andam na daw kita na puruton an satuyang mga butod na aki asin makuapo sa laog kan sako nin semento?

Sa sarong rawitdawit, sinabi: An dalan pa-impyerno, sementado.

No comments: