AN KALAG KAN SATUYANG PANAHON

Nagdakula kita sa takot kan kalag. Idtong mga napupurisaw, idtong mga nagpapahiling na nakaputi, idtong mga nangungulog nin tawo, idtong naghahagad nin hustisya. Nagdakula kita sa takot na an kalag kan satuyang mga padangat mapamati satuya. Maparamdam siring kan nag-mimiskol, siring kan nag buzz sa saimong YM. Nabubuhay kita sa kinaban na an kalag pigtatakotan o idtong kalag na pigsusulo sa impyerno o kaya pigduduyan sa kalangitan mantang an mga angheles nag-aawit sa panahon na daing kasagkoran. (Makatakot man nanggad ini sa mga tawong lalangkagon). Mantang kita nagdadakula, nahihiling ta na an kalag labi pa sa mga bagay na pigtatakotan ta o sa pagtubod na ini susuluon sa kalayo o papamurawayon pag-abot kan panahon. Nahihiling ta na an kalag iyo na ngani idtong kusog na minatulod satuya na atubangan an satuyang mga takot, pagkapurisaw, paghadit. Na an kalag iyo na an determinasyon kan tawo na himoon an saiyang sadiri sa atubang kan mas dakulang reyalidad kan kinaban.An diskurso ngonyan kan kalag bako na sanang pigbabahog kan doktrina kan relihiyon, mas nagkakaigwa nang laman ini sa paagi kan arte asin literatura asin kan mismong kultura arog kan pagtubod sa buhay na masunod na bako man sinublian ta kundi taal nang pigtutubodan kan mga Bikolnon siring kan mga taga-Ehipto.

Sa satuyang tataramon, an kalag masusog ta sa sarong tataramon sa Bisaya na an boot sabihon, ‘kaagan’, (agid man satuyang mga Bikolnon), sarong kaagan siring kan paghiling na an hawak iyo an pinag-eerokan kan kalag asin an kalag iyo an tubig na satuyang pigpapalis sa kaagan tanganing ini magkaigwang kamugtakan, magkaigwa kan saiyang serbi na siya makaagan. Asin an makaagan iyo na igwang pangapotan, panindogan, pangatawanan. Kun kaya, masasabi ta na an tawong dai nang pinapanindogan saro nang gadan, na an tawo minsan naghahangos pa alagad, dai nang pagmawot mabuhay, masasabi tang haros gadan na. Nin huli kaini minabukas kita sa direksyon nin pag-isip na ano man nanggad an mabuhay, ano man nanggad an buhay? Saro daw ining regalo o saro ining disesyon na padagos na atubangon an kinaban sa aro-aldaw niyatong pagkabuhay. Ano an nakakaag sa satuyang hawak bilang mga tawo?

Nagdakula ako sa mga patakot na an aking dai magkakan nin tultol kun banggi, minadulag an kalag tanganing maghanap nin kakanon asin kun ini matakupan kan kaldero, dai na ini makakaluwas asin dai na magigimata an hawak. Siring kaini an sakuyang nadagog kan ako aki pa asin nahiling kong saditon ‘baad an kalag ta nakakalaog ngani ini sa kaldero asin nagkakan pa kan mga tipo (garo dwende). Ano daw an dahilan kan mga pangum-om? An mga osipon mapapadapit sa kalag na ini na nakakabukas nin kaldero asin nagagadan sa laog nin kaldero, saro sa satuyang mga suanoy na patakot na pwedeng hilingon bilang sarong teksto na pwede niyatong pag-adalan. Pwede ining hilingon tanganing pag-adalan an pormulasyon kan takot asin an konsepto kan satuyang kinaban, sa satuyang panan’awan pag-abot sa isyu kan kalag. Alagad, siisay an maadal kan mga bagay na ini, na pigpapasipara kan mga disiplinang orog na tinatawan nin atensyon an kampanya kan global market na gibohon na sanang mga obrero an satuyang mga kaakian, na dai na gayong natatawan nin oportunidad na mag-adal kan saindang arte, kan saindang pilosopiya, kan saindang kultura.

Piguurihan ta an satuyang mga aki, kun dai na sinda tinatawan nin magkakanigong leksyon sa Humanidades, na sa ngonyan biktima nin daing kalag man na pagtukdo arog kan pilosopiyang nakulong na sana sa logic, an teyolohiya na garo bangkay na pigbubuhay kaya salamangka na sana an pagtukdo, na dai man na ini nakagamot sa hararom na paghiling kan eksperinsya nin tawo sa Diyos asin an literatura na dai na nagtatalubo asin nakulong na sa mga canons kaini. Kun kaya, kaipuhan na gayo, na mantang kita nagtutulod kan akademya na gibohon na mga global universities, hilingon ta na ‘baad an satuyang operasyon, yaon sana kita sa kublit asin dai nagsasagom sa kalag na iyo an matulod satuya tanganing padagos na kuguson an buhay. 'Baad an mga pangyayaring ini, saro sana man na pagpasali asin reaksyon kan nangyayari sa luwas asin an pesimistikong disposisyon kan kadaklan satuya pag-abot sa mga orolay mapapadapit sa kultura asin sa banwaan na mismo. An akademya bakong sarong pabrika, sigun sa pangaran na ini an satuyang alma mater, ini man palan an ina kan satuyang mga kalag na dapat na magtulod satuya na padagos na mahiling na an buhay sarong selebrasyon, sarong agi-agi sa kinaban na ini.