AN KAMPANARYO ASIN RADYO

Sa satuya, ini an duwang makusog na simbolismo nin impormasyon, bareta, intriga, tsismis, advertisements asin iba pang orolay-olay. Dai man napahuri siyempre an hatak kan telebisyon, pelikula asin internet, sa satuyang sadit na syudad, na magkabiristohan pa man an mga yaon sa pagtaraid kan harong, asin an buhay dai pa man gayong kinakakan kan dakulang pwersa kan luwas, an Maogmang Lugar asin iba pang banwaan sa Kabikolan minaitok pa man an buhay sa bareta sa radyo asin sa sermon kan kura na nag-aapod sa paagi kan kampanaryo. An radyo asin kampanaryo an nangungurog na tulay nin impormasyon orog na sa mga hararayong lugar. An dyaryo sa Bikol, magagadan, matitigbak asin iyo na ngani iyan, pamatos sanang tinapa an kadaklan.

Totoong mas halawig asin harayo na an abot kan radyo satuya, kun an simbahan sagkod sana sa kinseng istasyon kan krus, magkapira na an istasyon na abot kan satuyang mga radyo. An bareta ngani kan mga parasira sa dagat, pagnagpuro-puro ka pa sa ilawod, makukua muna an Intsik na istasyon.

Sa kasaysayan niyato, an kampanaryo an nag-aapod sa mga paratubod. Ini man an nagsasakop kun siisay an yaon sa laog kan sentro asin siisay an yaon sa luwas. Ini an enot na tore nin ‘signal’ kan sibilisasyon susog sa panukol kan mga Katolikong Kastila, kaya kun dai ka abot kan bagting, may paghusga na ika dai pa naaabot kan sibilisasyon na dara kan relihiyon. An bagting man an nagpapasabot kun may gadan, kun may bagong kasal o kun may dakulang okasyon sa simbahan. Relo an kampanaryo, napundo an tawo o dapat yaon na tawo sa laog kan harong pag-abot kan orasyon. Daing bagting kun Biyernes Santo. Makusog an bagting kun dakulang tawo an nagadan. Ini an enot na advertisement na inayonan kan simbahan bago an mga streamers kan Smart sa katedral. Kun may nagkakasulo, kun may paabot na bagyo, kun may epedimya o paabot na an mga Morong pirata, an bagting an nagtataong abiso sa mga tawo.

Alagad bago pa man mag-abot an mga kongkistador, an mga tawo kaidto igwa naman kan balalong asin iba pang instrumento na ginagamit ninda sa mga selebrasyon na pig-apod nang pagano o kaya pigtawan na nin ibang pagpapakuhulugan sa paagi nin pagdugang nin mga Kristiyanong simbolismo. An bagting o an balalong man an senyal nin pag-apod sa komunidad para sa selebrasyon siring kan mga Hudiyo na minagamit man nin sungoy nin sarong hayop na pigpapatunog sa panahon kan Yubileyo.

Sa paglihis kan panahon asin sa pag-abot kan mariribok tang sakayan asin kan nagparirikas tang paghiro, garo hinamil na kan duros an tingog kan bagtingan. Ginibo na sana ining mga artifacts sa mga museo o kaya pangaran nin mga parish newsletters na dai man naghahaloy sa kakulangan nin pundo o kapritso kan kura. Alagad pareho an mensahe kan simbolismo—an magtao nin bareta asin impormasyon, siring kan kampanaryong batbat na nagtutuwal sa daan na kampanaryo. Alagad siring sa iba pang simbolismo, nagbabago o nagagadan an obdyek o teksto minsan padagos na nabubuhay an mensahe.

Ngonyan minsan an silbato kan pulis dai naman nagtatanog mantang nagtuturutambay sa tindahan kan mga piniratang DVD na kun magsara ngani sarong aldaw, honaon mo tulos na nag-abot an presidente o kaya si Edu Manzano. Alagad minsan dai ta nang gayong pigdadangog an kampanaryo na pig-iripotan na nin mga kulalapnit nin huli sa kapabayaan kan mga tawo sa simbahan, dai man ini nangangahulugan na dai nang kapangyarihan an simbahan. Makusog pa man giraray an sermon, an boses kan pastor na pighihiling an paratubod bilang karnero na kaipuhan atamanon asin ipaglaban sa mga maraot na buot.

Kun kaya, masakit na kun sinesermon na an sarong tawo o an isyu. Asin tuod kaini an smbahan minsan sa medieval age. Kan nagpaluwas an Arsobispo nin sarong surat na inililista an pirang padi na hinalian na nin kapangyarihan asin katungdan sa simbahan asin kan nilinaw an istatus kan ibang padi, nagribok an mga tawong harani pa man sa kuron asin nagluyap an bareta mapapadapit sa mga pading ini.

An sermon kan padi na nagtutuyaw sa mga personal asin moral na pagbalga, an sunod na pinag-oorolayan kan mga bagong makakomunyon. Kun nagpapaluwas an simbahan nin mga surat pastoral asin dikreto, dakul pa man an naghihingowang makaaram dawa kadaklan digdi sinasabing katal naman sa pagkabuhay kan mga paratubod asin an mga arog kaining gawi kan simbahan, saro sanang paagi kan gurangon nang institusyon na naglalapigot pa man na ipahiling an saiyang pagiging maimpluwensya asin makapangyarihan. Kun an sermon yaon sa diskurso kan relihiyon asin kan ispiritwal na kamugtakan kan buhay nin tawo, an radyo an para sa sekular, kan mga baretang baradusan, blind items asin iba pang impormasyon mapalokal man ini o gikan sa Manila o luwas kan nasyon.

May akusasyon na tangkal an mga radyo, usmak an mga komenterista. Kun an kampanaryo, nagbabandera nin kabanalan asin dai nadigtaan, an radyo nakapadron sa ‘free press asin freedom of expression. Kun an kampanaryo sa simbahan, dai harayong isipon na kadaklan sa satuyang mga istasyon kapot pa man kan mga pulitiko. Kun siring dai makangalas na igwang duwang pwersa an nagraralaban, siring kan estado asin simbahan, kan luwas asin laog, kan legal asin illegal, kan tanos asin mandata. Arin daw ngonyan an dinadangog pa kan kadaklan na mga tawo? Asin anong silbato an mapapundo kun nagsarabay asin nagdurulak na an kampanaryo asin radyo?