PIYESTA KAN MGA PESTE

Dakul satuya an mayong-mayo kun Mayo. Sarong bulan bago an barayaran naman kan tuwisyon kan mga paeskwela, minakakan muna kita nin mga paalta-presyon na kakanon sa piyestahan. An Mayo an itinalaan na okasyon kan panahon nin mga kapiyestahan sa satuya asin orog kasikat iyo si San Isidro Labrador, patron kan mga para-oma asin an pangaran kan santong ini masusog man sa diyosa kan daan na Ehipto na si Isis na siya man an diyosa nin pagtambo, kan agrikultura.

Sarong bagay na minatakod kan Kristiyano-Katolikong simbolismo sa daan na panahon na binansagan na pagano. An pag-abot kan mistikong bulan nin Mayo, minapuon kan makabulong na uran, kan Agwa de Mayo na tinutubodan niyato mabulong sa mga kahelangan kan hawak orog na kan kublit, sarong bagay na tinutubodan orog na kan mga mayong pambayad o pangiturogan sana an mabulong ni Belo o ni Calayan. An Mayo an pag-ultanan kan tig-saldangan sagkod panahon naman kan tag-uran kun sain mapuon na an ritwal nin pagtanom.


Lain pa man kaini, pinupunan an Mayo kan tensyon asin ribok kan Labor Day na igwa man nin solemneng imahe sa patron kan mga obrero si San Jose na dai ngani nagreklamo na magin ama kan bako niya man na aki, na orog na dapat na pangarogan kan mga obrero, apwera lang gayod sa anggolong ini kan saiyang pagkabuhay bilang ama asin agom ki Maria. Kaya lain sa para-oma na naghahalat kan uran na pinunan kan Agwa de Mayo, panahon man an Mayo kan mga obrero, na ngonyan imahe kan gabos satuya, alagad dai ini aakoon kan mga elitista, o kaya kan mga yaon sa malilipot na ercon na kwarto alagad iyo ngani iyan, sa lado kan mga institusyon, pareho-pareho kitang surugoon.


Sa tahaw kan piyetsa, yaon an pirang peste na nakatagamang mag-abot satuya kun an piyesta parati na sanang mapuga satuya nin pirak na garo man sana pagpalayog nin kwitis. Sarong pagbaak kan alkansiya na pigtipunan niyato an piyesta. Sarong selebrasyon na garo minalaog kita sa panibagong estado nin pagkabuhay na garo man kita mga bangag asin orogmahon kita kaini nin huli ta sarong taon sana man ngani ini asin an dai pagselebrar kaini, pwedeng ikaanggot kan Diyos na dai man palan na pinagbago sa mga diyos-diyosan na sinasabing naka-istar sa Olympus. Alagad, bago pa man mag-abot an Krus sa lugar na ini, igwa na kitang sadiring porma kan selebrasyon, siring na igwa na kitang arte asin sadiring kultura, kaidto an panahon na an arte, igwang konkretong pakinabang sa pagkabuhay siring man an mga selebrasyon arog kan piyesta. Alagad, sa paabot kan krus, an mga ritwal na selebrasyon kan satuyang mga nunuon, pig-sara, pig-husto, piglaog sa ‘paradigm’ kan Katolisismo. Asin ini dai man kadaling nangyari na sagkod ngonyan mahihiling ta pa man an tensyon sa duwang kinaban na nagsasalak, an pagano asin an Kristiyanismo, an banal sagkod an nagbabasang-basang.

Sa kabilugan kan selebrasyon na ini na mayaman sa historikal na detalye asin simbolikong pagbasa, nagtutubod ako na an piyestang daing kahulugan, garo tulak na gadot sana nin pagkakan na dai na magiromodoman kun ano si namit kan huring sa’ngal. Ini an kadaklan na nangyayari sa satuyang selebrasyon na igwa man nangyayari lehitimasyon orog na kan relihiyon asin estado na dai man pagmakulog kan mga nasa komunidad. Basta dakul an nagpamisa o kaya dakul an malaog na buwis sa munisipyo, daing gayong programa na matadom sa pang-komunidad na aspekto, na orog na ikakarahay, orog nang gayo sa kamugtakan kan satuyang banwaan. Imbes, an okasyon na ini nagiging sarong karnibal, sarong pagpasali na sa tahaw kan satuyang selebrasyon, kita gabos nagigin bua, kita gabos nakikibali sa sulog kan salog.

Mayo nin mas hararom na paghiling sa bisyon kan sarong komunidad na magayon kutang mahimo sa tahaw kan makusog na espirito kan kapiyestahan. Alagad an gabos, ginibo tana sanang retorika na agid sa platika nin satuyang mga poderosong lideres, na dai man laog, na dai man direksyon na kaipuhan niyatong sunudon. Mantang tinatawan tang makahulugan na paghiling an mga makolor na simbolismo, nin pagbangon asin paglaom, nin pagmidbid sa biyaya kan kapalibutan, an piyesta kaipuhan na mag-ako nin panibagong imahe orog na sa kamugtakan kan satuyang banwaan. An piyestang ini kaipuhan na magin okasyon nin pag-andam sa paglaban sa kadakul na peste na iyong nakapalibot satuya. Kun nagigibo tang magkaigwang makahulugan na pagselebrar kan satuyang mga kompleanyo, na naghohorp-horop kita kan kamugtakan kan satuyang personal na buhay ano ta dai ta man ini gibohon sa sunod na lado nin satuyang pagkabuhay sa kinaban, na an okasyon kan kapiyestahan magin burabod nin kusog tanganing madesisyonan ta an pirang bagay na kaipuhan bagohon sa satuyang banwaan.

Pwedeng sabihon na igwa akong dai nahihiling na birtud kan paagi kan selebrasyon, alagad aram ko ini asin nasasabotan ko an birtud kan tradisyon na ini. Alagad, nagtutubod ako na an piyesta, himo kan tawo asin kaya man na baguhon, pakarhayon kan tawo orog na kun lihis na ini sa sinususogan asin nagin na sanang magabaton na obligasyon kada taon.

(c) an mga retrato kinua ko na daing paaram asin pagtugot.