Tingog Kan Talapang

Imbes na mga gamgam na nag-aawit sa mga kakahoyan, nagdakula ako na mga talapang an pananok sa banggi, pagkatapos kan uran sa bilog na aldaw. Mga talapang na nag-uugbon, nagdadakul sa atubangan niyamong kaomahan. Ta nasa bulod-bulod o kuntod an samuyang harong, dai ko man narisang nagsasakat samuya an mga talapang. An mga talapang na sa hona ko kaidto mga sira man na tugot na dakupon. Mga saradit, nagpipilik-pilik na mga itum, siring sa mga kiti-kit, buhay sinda sa tubig. Sinda asin dakul pang mamasa-masa, la’bas, rupit na mga bagay an mga signos kan panahon nin uranon.

Kan panahon, may mga sira pang nakukua sa oma. Nalipwas an mga fishfond asin napapaduman sa samuyang tangod na may bubon. Harani na man an irrigation kun sain nagkakarigos kami karibay an pakol na aaboton kun maaraman o madakop kami kan samuyang tiyaon. Alagad mayong makakadaog, kaipuhan sunudon an apod kan tubig sa pig-aanglasan na hawak. Nakarigos pa man giraray kami siring na pighahalat mi an mga uran sa pagkakahapon. Si makusog na bulos kan uran. Bakong si uran panmayaman na nasa alanganin na tagiti asin makusog. Kundi si uran na buhos. Kadunongan na nakagamot sa sadiring kinaban an pagsabot sa panahon. Masasabing may pagkaaram an tawo sa panahon asin sa klase kan uran na nag-aabot. Aram an klase kan uran, kun may bagyo, asin aram man kun an uran, si uran na makahilangon. May mga panahon na nagsasaldang asin nag-uuran kaya an sabi kan mga gurang, may pigkasal na tawong lipod o tikbalang. Anong boot sabihon kaini sa kaisipan niyato tungkol sa panahon asin sa panan’aw niyato sa mga sinasabing tawong-lipod? Ta’no daw ta sinabing siring?

Sa uran man, nakagamot an mga ariwaga na kun mag-uran kaipuhan na luyap. Kaipuhan na mahiwas an sakop. Buot sabihon, kaipuhan mawarasan gabos kan biyaya. May pagpapasabot sa kun ano an kaisipan nin hustisya, alagad, sa kadaklan na beses, nadangog ko ini na ginagamit na padangog sa mga pulitiko na kaipuhan kun magbakal nin boto kaipuhan matampadan, maabot, mawarasan an gabos. Nadangog ko man ini sa simbahan kun sain naghihinakit an sarong baryo ta dai naabot kan rasyon na ipinaabot kan panahon nin sarong bagyo. Naaraman na sana na may anomalya sa relasyon kan padi asin kan kapitan. An siring na paghiling sa uran, nagpapahiling kun pano sagkod ngonyan an mga pangyayari sa kapalibutan niyato, iyo an ginigibong metapora, mga paagi nin pagtaram tanganing iladawan, ibaing, balubagion an satuyang eksperinsya sa konteksto kan reyalidad. Dakul pang ariwaga, mga paukod, mga suanoy na sarabihon mapapadapit sa uran.

Sa satuyang nagtutuytoy sa duwang panahon nin saldang asin uran, pasil na mag-arang sa mga diyos kun anong panahon an mawot niyato. Kun grabe na an uranon, nahagad na kita nin saldang. Kun grabe na an aldaw na nagigin paradagit an saldang, nahagad na kita nin uran. Sa mga paraoma parating yaon an paghagad nin uran para sa mga tinanom. Alagad kun minsan, nabubusbos an langit asin nauula an gabos na tubig, naluluntot an tinanom. Sa mga parasira, bakong magayon an signos kun mauran ta maalon an dagat. May mga paratukdo, na inatake nin altapresyon nin huli sa sobrang ini. Sa mga pulitiko, mag-init man o magsaldang basta an hagad, dakulaon na calamity fund. May mga nagkakabentahe sa panahon, may minamamalas. May kabig an uranon sa mga parasurat. May mga kinulong an uran ta dai na nakahali. May mga kinulong an uran ta dai na nakaduman. Ano man an paghiling niyato sa panahon, sa hiling ko, an panahon, minalaog satuya parating sa personal na lebel nin pangangaipuhan nin satuyang kondisyon. Magsaldang man ini o mag-uran.

Marahay gayod hilingon an mga talapang sa panahon na ini na dai ta na daa nasasabotan an panahon. Nagbabago na daa an panahon. Na dapat sanang mangyari, ta an panahon kaipuhan talagang magbago. Kita an nagtataong kahulugan sa mga pangyayari sa satuyang kinaban, orog na an panahon na nabubusbus an langit o nagpapasali an saldang. Kita an nagtataong kahulugan sa mga talapang. An mga talapang na minaawit, buhay na buhay kun pagbabanggi, na gari an banggi iyo na an huring banggi sa kinaban nagtatao satuya nin leksyon sa kun ano an panahon, an kahulugan kan buhay na nasa lindong kan langit.

Sa paghinanyog sa mga tingog kan talapang, nadadangog ko na parareho sana man an tingog ninda, tingog ini na gikan pa sa enot na talapang na sagkod ngonyan nadadangog ko man. May rikas na pig-aantisiparan sa saindang tingog sa paabot na panahon baad, sa pag-alang kan oma. Sa pag-abot kan dai mga honahon. Kun si Basho, nadangog an pagtugdon kan gurang na talapang sa suanoy na bubon bilang katoninongan, an mga tingog kan buhay na talapang sa atubangan niyamo nagpupurisaw sako, kapurisawan sana na mapapanultol kan pagsurat dapit sainda asin kan bakong dapit sainda. Kun nadangog ni Basho an kagadanan kan gurang na talapang na nagtugdon sa daan na bubon bilang katoninongan, an mga gadan na talapang na naligis mantang nagbabatluy sa balyong tinampo, wakwak an hawak, asin sa sakuya, ini nagsusuriyaw na mas makusog pa sa nagpapasaling saldang.