KAKAW

Sa kinaakian ko, an ipinapangalad na prutas sigun sa nasasabi sa Daan na Tipan, sarong mansanas. Prutas na kaidto, sarong beses sana sa sarong taon magpahiling. Kun kamundagan ni Kristo. May kamahalan kaidto an prutas na ini. Daing puon nin mansanas sa natad asin dai nungka magkakaigwa nin huli ta sa malipot sanang lugar ini minatambo. Pinapangalad na maghagad nin mansanas kun bako man Disyembre.
Alagad minsan may ipinagbabawal na kakanon, napapalibutan ako kaidto kan manlain-lain na bunga. Sa mga nakapalibot bastante an kakaw. Mga walong puon an yaon sa palibot. Mayo ni saro sa mga kakaw na ini an natada. Napukan kan bagyo si iba. Asin ta naghiwas si harong sa gurang kinakakan kan mga bagong pinatugdok na boarding house si dating dakulang natad.
Mabunga an mga kakaw kaidto na pigpapasupsupan samuya kada hapon tanganing gibohon na tabrilya. May hamis asin alsom an mga tulang na siring sa santol. Dangan babaladon nin magkapirang aldaw tanganing sanlagon. Enot na ining pigluto kan saldang. Kun minsan may mga panahon na naangotan ako ta sala si ukod ko kun arin na an hinog. Naggiro ako nin kubal na dai pang tagok. Dai ngani tugot na gibohon na tabrilya ta may kaipuhan na panahon na otobon. Siring kaini tinutukdo satuya kan kinaban an mga relo sa satuyang palibot na daing mga kamot asin mga numero arog kan mga puon nin kahoy. Nagtatalaan, nagpapagiridom.
Sa kakaw, an mga tu’lang bakong kasagkodan, kundi lado sana nin panibagong porma, panibagong estado, panibagong kakanon. O pareho sanang kakanon alagad, iba-ibang paagi nin pagkakan, manlain-lain na eksperinsya nin dila. Ta tanganing maging tabrilya kaipuhan na minaagi sa pirang proseso. Pagkatapos baladon, isusunod na an pagsanlag, dangan an paghali nin ubak, pagrumsa, dangan an pagmolino sa sentro an huring pagrunot tanganing magluwas an olyo kaini, an mahika kan kakaw, an kolor-dagang tu’lang na pigtitimpla sa mga hapon o pigsalak sa samporado. An pig-iimos tanganing sa pag-abot kan panahon may inumon.
May init sa daghan an tsokolate, na gikan sa tulang, nagin mga birilog-bilog na tabrilya na nagin dahilan nin pirang pag-ikit sa garapon kan mga gurang. Ta lain an masobrahan. O malain talaga an masobrahan sa anuman na bagay. O ‘baad dakul sana kaming mga magpirinsan na mabaranga-banga kan tabrilya. Kaipuhan na tupudon an gabos.
Asin ‘baad gayod ta gabos ginibong tabrilya kaya mayo nang mga kakaw sa natad. Daing tu’lang na sinalbar tanganing itanom, tanganing sugpunan an buhay kan mga nagugurang na puon. Kaya, an pagsurat na ini, pagpatambo sa giromdom kan mga puon na idto, ta sa mga bangging pig-atubang ko an lipot man minsan an horasa, pigigiromdom ko an nagom kan tsokalateng idto, na an kapital kan gabos na paghimo, yaon sa samuyang mga ngimot asin kamot, yaon sa bilog na hawak na pigpapainit kan mga tu’lang na idto, init na minasagom sagkod sa sadiri kong tu’lang.