PATALASTAS

Kan aki pa kaming magturugang. kadungan kan pag-abot kan telebisyon sa harong, saro sa mga kawat na pampaturog an ginigibo ming tolo, iyo na an mag-erenotan sa pagtukod kun ano an patalastas. Kun siisay an enot na makatukod, magkakaigwa nin sarong puntos. Utitok kami gabos sa telebisyon na iyo sana an nagliliwanag sa madiklom na kwarto. Pinagmamaanan mi an kada pagbalyo kan padalan. Sa mga panahon mas orog na kaming nagdadalan o nag-aabang sa mga patalastas kisa sa mga palabas. Saro pa sana si istasyon kaidto. Dai pa kami kapuso o kapamilya. Igwang oras na daing iniluluwas an telebisyon na pigbibirik mi pa arog kan telepono tanganing maghanap nin tsanel. Mayo pang 13 ta sagkod sana sa dose an numero, arog kan relo an nakasurat sa bibirikan. An remote control dai pa inuulpot sa harong. Kan nagpuon na ing mag-abot puon sa telebisyon sagkod sa electric fan sabi ni Mama kaidto daa kami nagpuon maghinugak. Pag an gabos nadadara na sa pindot, makahugakon na daa minsan paghali nin kanot.

Arog kan iba pang kawat , natatapos an kawat sa mga patalastas na may nadadaog, may napapagal, may napapaturog na sana o magsawa sa kawat. An mga patalastas man kaidto nasa sabon sana panlaba o pangkarigos, toothpastes, kakanon na tsit-tsiriya o kaya si pirang food chains sa Manila. Sa kawat, dai kabali si thriller kan mga pelikula na dakulun an nagluluwas orog na kun Dominggo. Dai pang patalastas kaidto nin condom, dai pang mga patalatas para iligtas an salog Pasig o an La Mesa Dam. Dai pang istasyon an mga relihiyon. Iyan si nahihiling ko sa telebisyon ming sa dai ko maintindihan na kolor—kolor ining maliwanag na pula. Sadit pa si telebisyon. Sadit pa man si kinaban, sadit pa si kayang maabot kan antenang nakatakod sa kawayan na enot pang pigpapakarhay asin sinasarahay kun may paabot na bagyo.

Ngonyan nagbuburubalyo an mga patalastas. Nagdugang na kaipuhan nin tawo. Dakul na an istasyon sa pag-abot kan cable. Dai na kami nagkakawat kan mga patalastas. Binabakal mi na an pinapahiling kan mga patalastas. Alagad may mga patalastas na lapang patatas asin tapayas an mahihiling na naman niyato. Sagmaw ini na ibinabahog sa mga istasyon kan media, kan radyo, kan diyaryo, kan iba pang highway kan mga impormasyon arog kan internet. Nabubuhay an media sa mga patalastas na ini, dakula man ining kompanya o an mga kolorum na dyaryo asin istasyon nin radyo. Sa panahon na orog tang minamaanan an kun ano an mahihiling, ganaysa an patalastas, asin digdi man kinakapitalan kan mga pulitiko an pagpapabakal kan saindnag sadiri tanganing bayadan ta sinda kan satuyang mga boto. Kaya dai na makangalas kun dai man kitang kritikal na ebalwasyon sa mga nahihiling niyato nin huli ta kinukudisyon na kita mismo kan anong nahihiling asin ini naman an dapat paniwalaan. Alagad ini an mas dakulang problema, sa kadakulan niyatong nahihiling, pwedeng dai na kita makahiro, arog kan hiling ni Medusa sa sato, pwede kitang matagalpo o maging gapo. Dai ini nangangahulugan na dai na makakahiro an satuyang hawak. An hiling kan media o an ipinapahiling kan media sarong pagpahiwas kan limitasyon kan kinaban o kan pagpipilian na pwede niyatong kuanon, pwede niyatong panindogan. An mga patalastas na ini an nagpapatubod satuya o an minakundisyon sa satuyang pag-isip tanganing digdi ta sana isipon an kinaban. Komersyo man ini o sa pulitika, kadakul kitang dapat na hapoton kun minadalan kita nin telebisyon, bako sana sa pulitika orog na kan mga pinapadalan satuya. Orog na ta an kada istasyon may mga kanya man na pulitika. Sa kaso kan Filipinas hiling-hiling na ini, an showbiz sa pulitika, an pulitika sa showbiz. An showbiz ngonyan asin an pulitika an saro sa mga tagapagtulod kan mga imaheng pigpapabakal sato asin mahihiling ini puon sa sadit na papeleta, sgakod sa darakulang billboards sa syudad. Pasibo kitang masabina ini na kaya an panahon, alagad an pag-abot kan panahon, hinihimo pa man giraray kan mga tawong nag-iisip, naghihingowa na manimbagan sa mismong panahon na nagpapahiling sa saiya.

Pirang hapot: Matubod daw kita na amigo o amiga ni pulano o pulana an naggastos para sa patalastas na ini? Kun baga man amigo o amiga ini kan pulitikong nasabi, ano an mga kondisyon na itatao kaini sainda? Bako daw ini na mismo an pigpupunan kan sistema kan patronage politics ta an mga amigo na mismo an nagbubusol kan plataporma kan sarong pulitiko? Ano an lenggwahe kan mga patalastas na ini? Bakong si mga dati nang diskurso na kaidto pa ginamit satuya na an gabos na propaganda iyo tanganing magiromdoman ta sinda. Gabos pa giraray sa pagrumdom an mga patalastas na ini. Galing at Talino, Sipag at Tiyaga, May Pag-asa, Edukasyon ang Solusyon, May Bagong Umagang Parating, Hindi Ka Nag-iisa, mapaloko pa daw kita sa mga propagandang ini na iyo na an mismong nagdudukduk satuya sa kamugtakan na ini? Sarong dakulang baktin na dai magadan-gadan an sistema kan pulitika sa Filipinas, sarong alkansya ining pigpasa asin ngonyan pigkukutay-kutay kan mga tawo, mayaman man ini o tios. Digdi kita minaituk-itok arog kun pano minaluwas an mga patalastas na garo parating may bago alagad mayo man. Sabi kan mga gurang, ulwat daang nagagadan an mga mata kan tawong gutom, totoo man gayod nanggad ulwat na nagagadan an mga tawo sa kahihiling sa mga harayoon asin tigbak na bitoon mantang nakabukas an satuyang mga telebisyon, barado an mga inidoro.