Kagadanan, Memorya, Potograpiya

Binaha an sakuyang wall nin mga tagged photos kan Biyernes. Mga kua kan mga dating estudyante asin katuod sa nakaaging Traslacion. Nin huli ta yaon ako sa luwas kan Bikol kan panahon na idto, nagin paagi sakuya an mga retrato tanganing mation an nagin dalagan kan nasabing ritwal nin paglipat kan imahe. Pirang taon man ako yaon sa pagsaksi kan nasabing prusisyon bilang miron. Alagad iba sa ibang Traslacion kan Biyernes, ta an nasabing okasyon nakapadron sa selebrasyon kan ikatolong gatos na taon kan debosyon. May pagtulod na magbalik sa nakaagi, asin hona-honahon an ngapit. Kaya sa diskurso kan mga homiliya kan padi, yaon an parating pangapodan na pangatamanon an debosyon. Dawa gikan sa Dios, pwede ining magadan. Siring na kita gabos magagadan.

Malinaw an mensahe kan kagadanan sa ikatolong gatos na anibersaryo. Pinapagiromdom kan okasyon na dai na kita gabos makakaduman sa susunod na sanggatos na taon. May sinasabi ining magdalan, magdayon, makisumaro na sa okasyon, nin huli mayo na sa satuyang mga buhay ngonyan an makakaabot tanganing maabotan an sunod na ikatolong gatos na taon, o kun baga man minsan an ika-400 na taon kan debosyon. Minsan si ipinangaki kan Biyernes masasakitan na aboton an ika-400 gatos na taon. An Penafrancia ngonyan na taon, orog na pinapagiromdom kita kan kun anong nakatalaan sa buhay: an kagadanan.

Sinabi ni Octavio Paz, an Mehikanong parasurat na an piyesta sarong paglulubong, sarong punerarya na dinadara niyato. Alagad an kagadanan na ini, bakong si kagadanan na kinukudisyon kan pagkatakot sa impyerno. Kundi si kagadanan na nagbabago nin buhay ta nagpupuon nin panibagong kabtang, nin huli ta binubugto kaini an sarong siklo, an sarong buhay pasiring sa mas halangkaw na reyalidad, halangkaw na pagsabot. Siring man kaini an leitmotif kan Penafrancia ngonyan na taon, na ini nagpapagiromdom man satuya kan itinalaan na paabot, an kagadanan na inaatubang niyato sa kada paglipat kan imahen kan Ina pasiring sa sarong padumanan tangani sana man na ibalik sa paagi na kan salog sa paabot na Sabado, asin siring sa sarong ritwal, kaipuhan na agihan niyato ini tanganing padagos kitang ipagbados asin ipangaki sa paagi kan Ina. Sentral an kahulugan na ini sa suanoy na pagsabot kun ano an Traslacion, na ginigibo sa akto nin penitensya, paghagad tawad sa kasalan kan hawak. Sa panahon niyato, yaon pa man an siring na disposisyon nin huli sa pagprograma kan simbahan, alagad an manipestasyon kan debosyon, an kahulugan kan ritwal, nag-ako nin mga panibagong paghiling asin dahilan nin pagdayon.

Siring sa pagpapalamag kan mga tao, sa mga rungaw na toro, sa sarong banwaan sa Espanya, an pagboya ki Ina yaon pa man giraray sa paglaog sa nga-ngaan kan kapasidad kan hawak na makisudo-sudo sa kagadanan, sa trahedya, sa dugo, sa buhay. Yaon an siring na akto nin pakikisumaro orog na ta an tolong gatos na taon, bako man na gurangon nang marahay kun ibabaing mo ini sa ibang daan na pagtubod. Kun pagkakaisipon ngani, an tolong gatos na taon bago an 1710, an masasabing sarong dakulang burabod na nagtaong pwesa o kusog tanganing an siring na debosyon makaabot sa panahon niyato.

Sa panahon niyato, an partisipasyon bako na sana man sa pagboya, pwede naman an pagsir’ip sa lanob kan mga pangyayari, siring kan pag-atubang sa kompyuter. Mediated na kinaban asin dakul na an paagi nin inkarnasyon. Kaya anong mga paagi nin paghiling an pwedeng itao sa kadakul na mga retrato, an mga imahe na kinukulong sa lente kan satuyang mga kamera? Enot sa potograpiya, nahihiling niyato kun pa’no marikas na nagsusulog an panahon siring sa pag-agi kan prusisyon. Kun pano nagagadan an sarong panahon. Makinakan an oras. Kaya kinukuanan niyato nin retrato tanganing may magiromdom, may mabalon kita. Minahabon kita nin sarong okasyon. Sabi ngani ni Susan Sontag, gabos na retrato, post-mortem, sarong pagmansay sa lawog nin gadan.

Labi pa sa mga retratong ini, orog na kaipuhan kan tawo, kan mga Bikolnon, an sarong bokabularyo na may hararom na burabod na dai na lamang nakasentro sa biswal o sa kun ano an tugot na kapotan. Tactility at Visuality ang pokus kan Penafrancia. Ano daw kun maglaog na ini sa lebel kan “musicality”? Kun sain madidiskubre ta an ludok sa mga simbolismo, an sulog kan salog, an kurahaw kan buot, an tanog kan kampanaryo? Kinakaipuhan gayod na mahiling kan mga Bikolnon an saindang kalag sa paagi kan selebrasyon kan Ina: na mas orog kaimportante an dai nakakapotan, an kusog, an enerhiya kan buhay na mga kalag. Ta an debosyon ki Ina, may makusog na pwersa na kaya kaining baguhon an satuyang mga buhay siring sa sarong banal na babasahon, asin kaya kaining balukaton kita sa sistemang nagkakakan satuya sa pagka-oripon bako sana nin hawak, kundi pati nin isip asin buot. Ini an mga hegemonya na kawsa kan mga istruktura kaibahan na an simbahan na sarado pa man giraray sa mas halawig na pagsabot sa relasyon kan Ina sa saiyang mga Bikolnon na aki.

Sa pagdalan kan bilog na ritwal, dai ko maibitaran na hilingon kun pano man nanggad nagbabago an Naga, asin dai nagbabago an Naga. Nagtutukdok kita nin mga gapong kudal, nin mga porta, tanganing itao sa mga daing kalag na ini an gibo nin pagrumdom. Tinutugotan ta an mga gapong ini an maggibo kan dapat kuta niyatong ginigibo, kan mga hawak na ini, na pinupurga, iniitsa niyato sa ritwal kan pagboya. Siring na an mga retrato niyato na kinua sa Traslacion, saro man na paagi tanganing an pagrumdom na ini, gibohon na sana kan mga retratong ini. Sa paghorop-horop kan mga bagay na ini na nag-abot sakuya sa kapiyestahan kan Ina, orog na pinapahiling ngani kaini an mortalidad na yaon sa satuya. Asin ini man baga talaga an ginigibo kan mga ina, na sa oras kan saindang pagpangaki satuya, iniluluwas kita sa kinaban kan mga mortal. Sa katotohanan kan kagadanan na ini na ginigibo niyato sa kapiyestahan kan Ina, kita baga minaarang, minapamabi sa saiya, an Ina niyato: “Santa Maria, Ina nin Dios, kaming mga makasalan, ipamibi mo kami ngonyan sagkod sa samuyang pagkagadan…”