MAYON

An kagayonan kan Mayon yaon sa saiyang makangirhat na pagkayaon. Dai na kita susuhayan kan saiyang lindong na pano nin gayon asin ngirhat. An katoninongan asin karibarawan na saiyang dinadara iyo an minapaitok sa satuyang kinaban, orog na idtong nabubuhay sa saiyang dapan, sa saiyang palibot. An mga pagtuga kan bulkan, bako nang bago sa satuya. An historya kan Kabikolan bakong kumpleto kun dai an saiyang mga pagtuga. Pagtuga na iyo man an tataramon niyato sa katotoohan. Ta satuya, kaipuhan na ituga an katotoohan, dai ini sinasaray, ta kun ini sana sa sasarayon sa laog kan bulkan, maluwas na maluwas ini giraray sa mas makatakot asin makagirabong rimalaso. Mas dakul an makukulugan ta arog kaiyan an katotoohan, makulog, alagad sa kadaklan na beses nakakatao nin omay, arog kan abo na sa paglihis kan panahon, napapakinabangan man kan daga, kan mga tawo. An gapo na nagraot kan satuyang mga harong, iyo man an gapo na gagamiton sa pagtugdok kaini. Arog kaiyan an buhay kan tawo. Arog kaini mabuhay sa alanganin na kinaban.

Sa kada pagbisita sa Albay o sa kada pag-abot ko sa Bikol, an tuktok kan Mayon an sarong pamilyar na eksena na hinahanap. Minsan sa sakuyang pagrayo o pagduman baga ngaya sa Masbate, an saiyang tuktok an hinahanap kan sakuyang mga mata. An bulkan kan Bikol, na orog na minasugpon sa imahe kan satuyang pagiging mahiligon sa lada asin an sekswal na pagpapakahulugan sa oragon. An katakod kan mga bagyo niyato, an bulkan na ini, kaibahan an Bulusan, Isarog, Asog, asin iba pang mga bukid na ginibong pailihan kan mga nagtukad.

Kan aki pa ako, sinasabi na an mga kutohon dinadara sa tuktok kan Mayon, diyan sinusulo. Patakot kan mga gurang kaidto tanganing dai magparabalad asin magparabarag-barag. Nag-uugbon an kuto sa irarom kan saldang. Madakul ining lalo sa laog kan bulkan ta sa bulkan mismo sinda mina-erok, duman an saindang altar kun sain idinudusay an mga aking saindang kinua. Kaya ngirhat an enot na nag-abot sakuya bago pa man mahiling ko an kagabsan kan bulkan o bago pa man ako darahon kan sakuyang apoon na babayi tanganing magpamibi sa Joroan, sa Tiwi, asin mahiling kun pano an gabos na inaagihan kan bus, garo nag-iitok sa bulkan. Abaang gayon ta sa pagbiyahe mo sa Albay, sa gabos na direksyon, mahihiling mo an Mayon, an toninong na bulkan na pigsasapugay kan mga panganoron, na sigun sa pigtukdo sa samuya sa eskwelahan, an saiyang mamomoton na esposo, si Ulap, an estrangherong nagadan sa ralaban ninda ni Pagtuga. Arog kaini luhay-luhay na nahaman an Mayon sa sakuyang imahinasyon na orog pang papagyamanon kan mga rawitdawit asin osipon kun sain mahihiling an bulkan na ini.

Kun kaya sa sarong tula ni Merlinda Bobis, binuhay niya giraray an daragang nagadan, an pig-agawan kan duwang lalaki. Ki Bobis, mabubuhay giraray an bulkan asin dai na na siya magigin bulkan, dai na siya magagadan. Sa mga linyang ini, mahihiling kun pano binubuhay an mga mito asin tinatawan nin panibagong paghiling o pagpapahiling tanganing maipahiling an muyang ipasabot kan rawitdawit asin malinaw an pangapodan ni Bobis na gamiton an mito kan Mayon, an simbolismo kan bulkan tanganing saboton an kamugtakan niyato sa kinaban. Basahon asin hilingon an pagkabuhay sigun sa kun pano niyato nahihiling an mga buhay na ini sa atubangan kan toninong o nagkakarabang Mayon.
Merlinda Bobis

Apwera ki Bobis, may mga rawitdawit man na sinurat an mga taga-Albay na si Rafael Banzuela asin Jun Belgica, sinda Marne Kilates, Gode Calleja asin Jimple Borlagdan. Igwang nagluwas sa Burak, na magkapirang concrete poetry na nasa porma kan Mayon na sinurat ni Rose Alibin. Si Adrian Remodo sa saro niyang rawitdawit na may titulong Mayon na maluwas sa koleksyon an Ini An Sakuyang Hawak, ibinaing an Mayon sa sarong kataed sa pagturog na naghuhukragong, asin andam na sa senswal na pagsabog nin lada asin guta. Kinarawan ni Remodo an imahe kan Mayon sa saiyang rawitdawit sa tonong duraton.

An mga osipon man ni Abdon Balde Jr., sa premyado niyang kolekesyon Mayong, na may takop nin Mayon na nagtutuga na dinesenyo ni Dan Pinto, mababasa an mga kusong na osipon na dai ka papanultolon nin huli sa mahirong imahinasyon nin Balde, kun sain tinawan niya man nin panibagong pagsasabuhay an mga mitikal na karakter, kun pano an buhay kan tawo gari nag-iitok sana man sa sarong kapaladan, gurano man karayo an panahon kun sain asin nuarin kita nabuhay. Ta tama gayod na isipon, na mantang kita nakalunad sa sarong sakayan o nagmumukoy-mukoy sa natad, anong bulkan man nanggad ining yaon sa satuya, na padagos pa man na yaon diyan, na sa kahaloyan nang panahon, yaon sana ini digdi, daing pagmidbid kun siisay an mga tawong namundag, nag-aragi, nagadan sa saiyang dapan. Ta arog ini kaini, daing pakimano, mantang kitang mga tawo nagsusurat nin rawitdawit buda osipon, natagay-tagay sa palibot asin natigsik, naarado asin nasira, nalaog sa opisina, napadagos sa buhay, sa lindong kan buhay na bulkan kan gabos na panahon. Anong mata an andam sa pagsaksi kan gayon asin ngirhat na ini na an apod Mayon?