Photo by Meljohn Tatel


KALIWANG PANIG NA, AY KANAN PALAN

Sa pagmartsa makahulugan an pagkapareho-pareho kan pagbagsak kan too o walang bitis. Makahulugan an pagkapot kan badil o espada. Sa pahina kan satuyang kasaysayan, sa tunay na giyera o ralabanan, an pagmartsa paagi tanganing magkaigwa nin disiplina an mga suldados, paagi tanganing magin saro an paghiro kan pag-aatake, magin sarong bungkaras an lusob sa kaiwal. Alagad bako an pagmartsa sana an importante kundi an katapusan kan pagmartsa. Ano an obheto kan siring na gawi kun an siring na tradisyon mayo naman kahulugan apwera sa onra o tropeyo na pigbabandera kan mga eskwelahan. Sa syudad kan iriga, dakula ining onrang marahay, an manggana sa military parade asin nagkakaigwa pang parada sa mga kipot na tinampo duman kun maiuli an mga tropeyo. Nagdedeklara pa an president nin special holiday. Naglalaban-laban an duwang unibersidad duman na pigpapadalagan kan duwang magkaribal na pamilya. Sa modernong panahon na nag-aapod an kinaban nin pagdiskarga kan mga nukleyar na bomba, an parada military na arog kan nangyayari satuya, sarong malinaw na dai pagkaaram asin pakiiaaram kun ano man nanggad an satuyang mga opinyon sa pang-kinaban na isyung arog kaini.

Ngonyan na pigtutukoy ini bilang sarong isyu sa pagselebrar niyato kan debosyon sa Birhen, orog na mahihiling an dai kalinawan na posisyon kan kompormisong ginigibo kan duwang ibong na lado kan lokal na simbahan asin kan lokal na gobyerno. Daing malinaw na posisyon nin huli ta an gabos pag-aareglo sana mapa-simbahan man ini o lokal na gobyerno. An duwang nangungurog na tore nin poder sa satuyang rehiyon. Pigtukoy ko na ini sa pira kong sinurat na an komersalisasyon, kanya-kanyang interpretasyon, relihiyon ini para sa iba, asin an relihiyon saro man na sagradong komersalisasyon na may bendisyon kan sinasabing tradisyon. Alagad, edad medya an siring na panahon. Bako ini an panahon kan mga obispo asin padi na an gubing ginigibong relikwaryo nin huli sa kabanalan. Panahon ini kan obispong may mga sadiring tubuhan.

An military parade an sarong isyu na nadangog ta sa mga nakaaging semana orog na kan mag-isyu nin pahayag an Bicol Association of Catholic Schools (BACS) na dai na ini madayon sa nasabing okasyon nin huli na mismo sa pangapodan kan lokal na simbahan na siyasaton an maninigong pagsagawi kan debosyon sa Birhen, debosyon na nakatalaan na magigin tolong gatos na taon na 2010. Malinaw an sinasabi kan BACS, dai na ini madayon nin huli sa saindang paghiras sa pangapodan kan paghorop-horop asin nahihiling ninda na an parada siring kan military parade daing malinaw o mayo man ining koneksyon sa pagdebosyon ki Ina. Huri na daa an siring na pahayag, naiuli na si tropeyo, nagselebrar naman. Gabos na nagkabururat. Alagad, kun arog kaan an argumento laban sa BACS, dai na ini kita mabusol, dai na kita mahiro.

Alagad, iba man an nagluluwas na bersyon ngonyan kan mga nagtutulod pa man giraray kan nasabing aktibidad. Na ini ilalaog pa man giraray sa okasyon kan debosyon, mantang mayo ining malinaw na pahayag o pagpapaliwanag sa kampo kan simbahan asin kan mga nagtutulod kan nasabing aktibidad. Ginibong boluntaryo an pagbali. Asin ini na an puon kan pagruro kan military parade. Dai man nanggad tulos-tulos ining mahahali orog na ta igwang dakulang na nakikinabang digdi. Siisay an makakapahali kan piyestang daing patron, kun nagkakaigwa nin kwarta sa pabayle, sa pamisa?

Nasasabotan ko an BACS sa mahuyong pagsunod kaini sa pangapodan kan institusyonal na simbahan na siyasaton an debosyon sa Mahal na Birhen asin an dai kaini pagbali puon ngonyan na taon, malinaw na kapahayagan kan saindang kapamasolan, asin kan saindang epipanya sa bagay na ini. Kapamasolan na sa halawig na panahon na nagbali sinda sa paradang ini. Epipanya, na an tradisyonal na parada dai naman kahulugan sa debosyon kan Ina o dai man nanggad na kahulugan o koneksyon puon pa sa puon. Alagad bako gabos sa simbahan man o minsan an lokal na gobyerno an nalinawan sa bagay na ini. May nagsasabing an pagtugot na ginibo kan simbahan na ini ilaog sa mga aldaw kan pagdebosyon, sarong kapahayagan kan pulitika nin kompormiso sa satuyang rona. Na an parehong tore nin poder, an simbahan asin gobyerno mayong malinaw na pagsabot sa isyu, asin an gabos nagigin paagi sana tanganing plantsahon an dai pagkasinabotan.

Ngonyan, an minaluwas na hapot, iyo na, kun andam daw an simbahan na dagos-dagos na akoon an pagdara sa mga tawo sa pagbalyo nin kaisipan tungkol sa debosyon na bako na sanang pagsasadiri kan unibersal, katolikong Romanong simbahan, kundi igwa na ining identidad na himo kan mga Bikolnon. Na sa kapabayaan niyato na padalaganon an gabos kan mga poder, pigsaralak-salak ninda an mga okasyon, an relihiyoso sa bakong mas-gayong relihiyiso tanganing an gabos na ini pakinabangan kan duwang nangungurog na institusyon. Na garo baga an nahihiling ko na sistema kaidto, si bakong gayong relihiyoso, tugot na magpakasasa sa mga majorettes kan parada. Asin si mga gurang na asin madali nang mautsan duman sa katedral. Pigtugot an pagsaralak-salak na ini na mayong malinaw na mandato sa tawo, gikan man ini sa simbahan o sa gobyernong minapaampon sa parehong simbahan. Kaya mayong malinaw na pagbanga sa kabanalan asin kadustaan sa bagay na ini. Halo-halo kumbaga.

Sa sarong osipon ni Carlos Aureus, pigladawan niya an Naga bilang lugar nin mga santa asin tsimosa. Daraga ining nakikibayle magdamlag asin minasimba sa enot na misa kan sunod na aldaw tanganing pamibian an mga santa nin kabinian. Ano baya an mangyayari sa paradang ini? Siisay an nagpapasaluib sa Birhen sa ngaran nin pirak?

Sa sakuya bako ining oras tanganing magtinulduan kita, nangyari na iyan. Bako man ining oras tanganing an gabos matapos sa mga surat nin reklamasyon asin kompormiso. Panahon ini na makihiras kita sa pagbilog nin mga panibagong paagi nin pagsasabuhay, pagpadalagan kan panahon. Kun tutugotan pa daw niyato na an mga aki niyatong magdara nin mga kahoy na badil asin magpagubing nin mga mahal na sul-ot na minsan sa sarong taon sana ipaparada? Panahon man ini na siyasaton an debosyon kun ini magigin depende sana sa interpretasyon kan mga sinasabing may inadalan sa teolohiya na nakagubing nin sutana? Panahon ini nin pag-atid-atid.

Ano an pinagkaiba nin mga tawong nakasutana na nagboboya sa mga tawong nagpaparada asin nakasulot nin patig?

Kun malilinawan niyato an mga kasimbagan sa hapot na ini, dai kita mababaralanggado, minsan kadakul na tingog an satuyang madadangog. Ano man an gigibohon niyato kun an pastor dai na masabotan kun ‘kanan o kaliwang panig na’ o an alkade asin an gabos sa lokal na gobyerno mga military personnel sana man kan komandanteng pastor? Kaipuhan ta nin bagong pagmartsa para sa banwaan na ini.