Dakula an pagtubod ko na kaipuhan nin sarong pusog na trinidad sa pagpatalubo kan satuyang sadiring literatura. Bakong sarong dios sa tolong persona, kundi sarong dakulang komunidad nin mga tawong may pagkaboronyog asin sarong kamawotan na iyo an pagpatalubo nin sarong kultura nin literatura. Enot sa mga ini an mga parasurat, an mga tawong pupugaon an saindang dugo tanganing magluwas an tinta na nakasalak digdi asin isusurat ini minsan sa mga alanganin na oras asin bagong komportableng espasyo. Igwa na kita kaiyan sa satuyang ronang Bikol. Dakul na ini kisa sa enot na disipulos ni Jesus. Alagad an dakulang katikapoan iyo na an mga parabasa asin kritiko kan satuyang literatura. An duwang ini an kaipuhan tanganing masegurar an pagtalubo kan sadiring tang literatura na garo etsa pwera sana.Sa Bikol, kulang pa an mga seryosong parabasa asin mga kritiko, dikit-dikit sinda. Linawon ko man na an parabasa asin mga kritiko may sadiri man na pagkakaiba minsan sa mga parasurat. Alagad sa kadaklan na pangyayari, an mga parasurat man sana an nagiging parabasa kan sinurat kan kapwa ninda parasurat asin nagigin man mga kritiko. Mayo man malain gayon kaini, alagad mas magayon kun makahimo asin makapatalubo kita nin sarong dakulang komunidad nin mga parabasa asin kritiko. Sa mga parabasang ini pwedi man na magluwas an mga bagong parasurat asin an mga kritiko an mahingowa na an mga ini dai mahalian kan harang, kan lipotok na natok, kan siram na gamiton an sadiring tataramon. An mga kritiko an minataong giya sa mga parabasa. Sinda an mga nangungurog sa listahan kan mga parabasa na nagsasadol sa publiko o nagtatao nin giya sa pag-atubang asin pagpadaba kan hinihimong mga obra.
Sa mga kritiko, si Paz Verdadez Santos (kagsurat kan Hagkus: Writings of Bikol Women (DLSU Press, 2003) an nangengenotan sa listahan nin mga marhay (maorag man) na kritiko sa Bikol. Minsan sa Manila na nagtutukdo, an kritikong iskolar na ini, pabalik-balik sana sa Bikol na pinadangat na niya asin pinadangat naman siya. Tolong dekadang nagtukdo sa satuya asin ngonyan nasa De La Salle University na, si Maam Doods saro sa mga tawong bakong masiri asin maboot na namidbidan ko. Kaipuhan na magdakul an arog niya na matiyagang magkutkut asin magbasa kan nagyayaman nang koleksyon nin mga obrang Bikol. Kaipuhan na magkaigwa nin sarong trinidad sa literatura sa Bikol tanganing dagos-dagos na an pagpatalubo kaini. An mga kritikong ini dapat may halangkaw na agimadmad asin gamut sa agi-agi kan Bikol asin sa kultura kaini. Pangapodan ini sa gabos na paratukdo asin nasa akademya na tabangan an mga iskolar asin nag-aadal sa literaturang Bikol. Sa katapusi, siring na an Santissima Trinidad na pinagtutubodan na saro sanang Dios sa tolong persona, masasabi ta man na arog man kaini an relasyon kan trinidad sa literatura. An parasurat, sarong parabasa. An parabasa, sarong kritiko. An kritiko, sarong parasurat.
Kan nakaaging Abril 19 asin 24, nagtaram siya sa Ateneo asin UNEP sa Iriga manunungod sa kontribusyon kan Premio Tomas Arejola sa pagpatalubo kan literaturang Bikol. Nagbukas nin mga panibagong panan'awan an saiyang diskurso asin orog na nakasadol sa mga parasurat na maghingowa pang maggibo nin dakul asin seryosong mga akda sa Bikol. Duwa sa limang mga obra na nanggana sa Premio Tomas an tinawan nin ripaso ni Maam Doods, ini an koleksyon kong HALI(Y)A na yaon na sa ikaduwa kong koleksyon an SANTIGWAR (Goldprint Publishing House, 2006) asin an KU TURIUN SI KULAKOG ni Jason Chancoco. Hinigowa sa paagi ni Jocelyn Bisuña, na saro man na parasurat, na madara ini sa Iriga sa kamawotan man ni Maam Doods nin huli ta sa duwang taon kan premyo anas taga-Iriga an nanggana. An iba pang nanambitan ngani iyo si Frank Peñones, Rizaldy Manrique asin Sonny Sendon. Angay na an papel nin Maam Doods igwang titulong, “Enot na Tinagba”.
Sa kulibat asin riparo kan kritikong ini, may bitoon sa kaagahan kan satuyang madiklom pang marhay na literatura na padagos na nagbabanaag tanganing an dalan na ini padagos asin gabos niyatong lakawan.
An mga paratukdo kan Ateneo de Naga English and Literature Department sa pamamayo ni Ms. Cynthia Correo, kaiban an mga parasurat na si Carlo Arejola, Jocelyn Bisuña, Jason Chancoco, ako, asin si Maam Doods Santos, kritiko asin literary historian, na nakabase sa De La Salle University an nagtao nin lecture manunungod sa Premio Tomas Arejola Para Sa Literaturang Bikolnon asin pagbasa sa duwang nangganang mga obra kan nakaaging duwang taon kan premio.
No comments:
Post a Comment